ՆԱՀԱՆՋ ԵՐԳՈՎ
Ես շատ էի նման այն հեքիաթի կատվին,
Որ երբ մինչև անգամ չքանում է աչքից՝
Վառ ժպիտը նրա դեռ մնում է երկա՜ր…
Ես գյուտարարն էի քո այն գեղեցկության,
Որ մի գուցե չկար ինձնից առաջ
Եվ չլինի գուցե ինձնից հետո:
Ու նիրհեցի (գուցե և քնեցի՞)
Քո այդ գեղեցկության ստվերի տակ՝
Բոլոր կասկածներս արձակուրդի ճամփած
Եվ ծածկըված տաքուկ այն չգիտեմ ինչով,
Որ կոչվում է… հավա՞տ, վստահությո՞ւն:
Արթնացել եմ արդեն:
Օ, չէ՛, արթնացի՜ր:
Եվ իմ գրչի ծայրից, օր-ցերեկով,
Մի պուտ մթին գիշեր հենց նոր կաթեց
Այս միամիտ-անմեղ
Մաքուր-ճերմակ թղթին,
Մաքուր-ճերմակ՝
Ինչպես ինքըդ երեկ…
Ես գիտեի հաստա՛տ,
Ես գիտեի վաղո՜ւց:
Դա գիտեի՝ նույնիսկ քո ծննդի՛ց առաջ:
Ես սպասում էի և գիտեի՝
Կգա՜ս:
Եվ գիտեի նաև, որ ինձ համար
Քո գալստյան օրը պետք է լինի
Սարսափելի, բայց և հանդիսավոր այնքան,
Որքան հավատացյալ մարդու համար
Ակնկալված օրը Ահեղ Դատաստանի:
Հավատացյալն եմ ես մշտայցելու սիրո,
Եվ օրերի օրը հասա՜վ.
-Եկա՛ր:
Գործած և չքաված իմ մեղքերի ծովից
Ես դուրս եկա մաքուր՝ որպես որոր ճերմակ:
Եվ ինձ պետք չէր դրախտ կամ եդեմյան այգի.
Քաղաքամերձ անտառ և այգիներ կային…
Քաղաքամերձ անտառ և այգիներ կային,
Որ ինձ համար դարձան արվեստանոց սիրո…
Թե մինչև իսկ կայիր դու ինձանից առաջ՝
Ես քեզ միանգամայն նորի՛ց ստեղծեցի,
Քեզ տվեցի նո՛ր կերպ՝
Ըստ իմ սիրո:
Ու երբ քաշված մի կողմ՝
Քեզ նայեցի հեռվից,
Սառած իմ աչքերը միանգամից դարձան
Անշեղ հիացմունքի կրակարան երկու:
Ո՞վ չի սքանչանում իր իսկ ստեղծածով…
Իրոք. այդ ես էի, որ քեզ ստեղծեցի,
Այդ ես էի, որ քեզ կյանք տվեցի կյանքում:
Եվ վաղ թե ուշ պիտի դու ապրեիր
Քո առանձի՛ն կյանքով:
Եվ ապրեցի՜ր:
Իսկ ես միայն մարդ եմ:
Ես աստված չեմ բնավ,
Որ բարկանամ հանկարծ և որոշեմ.
-«Ե՜ս տվեցի քեզ կյանք,
Ես էլ ետ եմ առնում»…
Աղջիկները կյանքում ուռենու են նման.
Շա՜տ արագ են աճում:
Եվ աճեցի՛ր:
Ինչ ես էի զգում՝ հասցըրեցիր զգալ,
Ինչ ես էի սիրում՝ դու սիրեցիր:
Ինձ հետ – կմոռանա՞մ – դու երջանիկ էիր
Ավելի, քան գուցե
Դաղձը՝ առվի ափին,
Ցուլի վզին՝ զանգը,
Ջրհորի մեջ՝ աստղը:
-Քեզ ի՞նչ եղավ հանկարծ,
Իմ բախտավո՜ր…
…Քո երգեցիկ քայլից
Իմ ականջի համար
Անդուլ դղրդացող այս քաղաքի
Դժոխային աղմուկն ու ժխորն էր լռում:
-Նվագդ ինչո՞ւ լռեց,
Իմ երգեհո՜ն…
…Ոչ մի արդուկ կյանքում չի՜ հարթեցնում կնճիռ:
Քո ձեռքն – ի՜նքդ գիտես – շա՛տ դյուրին էր հարթում.
-Ձեռքըդ ինչո՞ւ չվեց՝
Ամռան կեսի՜ն…
…Սերն իմ գեղեցիկ էր քնած մանկան նման,
Որ ժպտում է նաև՝ երազի մեջ:
-Ինչո՞ւ արթնացըրիր՝
Լացացնելո՜վ…
…Բայց նման չե՞մ հիմա ես այն մանկանն արդեն,
Որ հարցնում է նաև իր իմացա՛ծ բանից:
-Չէ՞ որ ինքս գիտեմ.
Աղջիկները կյանքում
Ուռենու են նման -
Աճում են շո՜ւտ այնպես:
Եվ աճեցի՛ր:
Հիմա
Ի՞նչ կա զարմանալի,
Որ քո ըստվերի տակ,
Քո շվաքի ներքո
Նաև ուրիշներն են հանգըստանում…
Ա՜խ, ես սիրո հարցում երեխա եմ տարեց…
Ու ծխամորճն է լոկ իմ ստընտուն բարի
Եվ իմ աղախինը, որ չորս կողմից հիմա
Շրջապատում է ինձ իր հոգատար ծխով:
Բայց չորս պատերի մեջ բանտված ծուխը հլու,
Համբերությունն արդեն իսպառ հատած,
Ապըստամբում իր դեմ,
Իմ աչքերն է ճանկռում:
Ես ամե՜ն ինչ գուցե կյանքում լինեմ,
Բայց բռնակա՞լ -
երբե՛ք,
Ինչպես էլ նա կոչվի՝
«Հա՞յր», «ղեկավա՞ր», «արքա՞»,-
միևնո՜ւյնն է:
Ու ես բաց եմ անում լուսամուտիս փեղկը՝
Ազատություն շահած ծխին ուղեկցելով
Ներողություն հայցող իմ հայացքով տխուր…
Նո՛ւյն հայացքով հիմա ուղեկցում եմ և քեզ,
Ավելի ճիշտ՝
Ինքըս նահանջում եմ դանդաղ,
Միշտ դեպի քեզ՝ դեմքով,
Մեջքով՝ դեպի այնտեղ,
Որտեղ դու չես լինի,
Բայց կլինես նաև՝
Թեկուզև այն բարի հիշողությամբ,
Թե քեզ ազատեցի՝
չսպասելով
Քո ապըստամբ խոսքին
Եվ ակնարկին անգամ…
Բայց քո սե՜րը… գիտե՞ս.
-Նա ինձ համար նույնն էր,
Ինչ «Ամեն»-ը՝ խորունկ հավատացյալ մեկի…
Թե զգեցած էիր՝
Մարիամ էիր մի նոր:
Թե մերկացած էիր՝
Հելլեն էիր մի հին…
Ասես մի ջերմեռանդ կրակապաշտ՝
Ես քո լույսին էի միշտ կարկառվում…
Քո գրկի մեջ ես ինձ զգում էի հնդիկ
Ու հասկանում էի, թե ինչ է «նիրվանա»…
Եթե մահմեդական ես լինեի,
Եվ լինեի նույնիսկ սուլթան մի ցոփ,
Հարեմ չէի պահի՝
Քո՛ պատճառով…
…Ու նստած եմ հիմա իմ նախընտիր ձևով՝
Այնպես, ինչպես Բուդդան՝
ծալապատիկ,
Բայց խաչված եմ զգում՝
Քրիստոսի՛ նման…
Եվ էջերն եմ շրջում մեր անկատար սիրո,
Ինչպես հավատացյալն՝ Ավետարանն իր սուրբ:
Շա՜տ բան անգիր գիտեմ – որպես աղոթք:
Շա՜տ բան սուտ եմ գտնում – եղել եմ կույր:
Շա՜տ բան հասկանում եմ ես նո՛ր միայն:
Շա՜տ բանի մեջ հիմա նո՛ր իմաստ եմ դնում:
Միայն հավատս է, որ… չի՜ խորանում արդեն:
Իրենց գլուխներն են թերահավատ շարժում
Մրսած զբոսայգու մերկ ծառերը նույնիսկ:
Ու ես տուն եմ դառնում՝
հասկանալով,
Որ ես՝
հավատաքա՛ղց
և հավատի ծարա՜վ,
Ես պատրաստ եմ հիմա
էժան-հարմար գնով
Սե՜ր վաճառել նույնիսկ,
Միայն թե տան հավատ.
Միայն թե կասկածը չփոսանա իմ մեջ,
Ինչպես տաք երկաթը՝ շեղջի մեջ ձյան,
Ինչպես պտուղի մեջ՝ իր իսկ ծնած ճիճուն.
Միայն թե այլևըս չմտածեմ,
Որ շուրթերը նաև համբույրով են ստում
(Խոսքով ստելն ասես քիչ էր, տե՜ր իմ աստված):
…Ինձ պես գունատ պատից՝
քո փոխարեն,
հիմա,
Տիցիան կոչված ինչ-որ արդար մեկի կամքով,
Իմ մեղքերն է լալիս Մագդաղինեն՝
քույրըդ:
Եվ հակառակ գլխիս ու հակառակ կամքիս,
Սիրտըս՝
անուղղելի՛ն,
այդ հիմա՜րը,
դարձյալ
Հավաքել է ուզում տեղեկանքներ սիրո
Եվ հավատի չեղյալ կամ սուտ վկայական՝
Հենց որ խոսում ես դու սիրելո՛ւ պես:
Ու ես խեղդելո՜ւ պես քո ձեռքերն եմ սեղմում…
Ես աշխարհ եմ եկել,
Որ… ամենքի՜ն ներեմ,
Բայց ո՛չ երբեք նրան, ում սիրում եմ:
-Ինձ նմաններն անգամ… սիրածին չե՜ն ներում…
Բայց ես ի՜նչ եմ ասում: Ինչի՞ համար:
Է՜հ, ասելը հեշտ է:
Թե ասելով լիներ՝
Կարելի էր շուռ տալ աշխարհն իրոք
Եվ իսկույն էլ տեղը մի նոր աշխարհ շինել…
Ու ես, որ ինքնակամ դատապարտել եմ ինձ
Մի՝տնային կոչված՝ բանտարկության,
Բողոքարկման մասին անգամ չխորհելով՝
Լոկ ալիքն եմ փոխում ռադիո-ընդունիչի,
Ինչպես ուրիշները իրենց սերն են փոխում:
Դրսում՝ սառնամանիք,
Եվ ձմռան մեջ, հանկարծ,
Իմ հին բարեկամը, որ Բրամս է կոչվում,
Տարածում է ամա՛ռ,
Լույս ու արև՜,
Ջերմություն է սփռում
Ու փռում շոգ:
Եվ ձմեռն է չվում՝ թռչունի պես ճերմակ:
Ու սուտ-մագաղաթե այն թղթերը շերտ-շերտ,
Որ պինդ սոսընձվելով նեղ ճեղքերին բոլոր՝
Ասես հագցըրել են իմ տան պատուհանին
Աքսորական մարդու զոլ-զոլ հագուստ,-
Մի վայրկյանում պոկվում-ընկնում են վար,
Եվ բաց պատուհանըս շքադուռ է դառնում
Արքայաբար մտնող ամռան համար:
Այս դարը հերքումն է բոլո՜ր հրաշքների
(Նաև՝ հավերժական կոչված սիրո),
Սակայն ներշնչումով իմ այն բարեկամի,
Որ Բրամս է կոչվում և այցելում հաճախ,
Հրաշքին եմ նորից ես հավատում խորունկ:
Եվ ամառը՝
կախած ինձ իր փեշից,
Իսկ քեզ թևըս գցած՝
տանում է մեզ
Քաղաքամերձ անտառ…
Դու հիշո՞ւմ ես արդյոք…
Այնտեղ ամառային ստվերն անգամ
Թեթև հագուստի հետ մտնում վեճի
Ու հաղթում էր նրան
Եվ ստիպում,
Որ կանաչի վրա կարկատանվենք՝
Ստեղծելով մի հին բարձրաքանդակ:
Դու հիշո՞ւմ ես արդյոք…
Պճնում էի ես քեզ
Անտառային լայնթուփ տերևներով
Ու պսակում էի շարով ծաղիկների,
Որ դու ամեն ինչով ճավայուհի դառնաս,
Ու մեզ մի պահ զգանք ջունգլիներում…
Դու հիշո՞ւմ ես արդյոք…
Ինչո՞ւ հիշել սակայն:
Չէ՛, ավելի լավ է, որ հասկանամ հիմա,
Թե քեզ կորցըրեցի ջունգլիներում կյանքի,
Թե իսկապես շուտով ամառ կգա կրկին,
Բայց մենք էլ չե՜նք լինի մեկըս մեկի համար…
Կգա կրկին ամառ,
Եվ տառապած փոշին
Ագահ կներծըծի անձրևի ջուրն այնպես,
Ասես վալերյանի կաթիլներ է ըմպում,
Որ չլինի ինձ պես ուշագնաց…
Եվ ինձ նման ամպած երկինքն է լուռ ձնում:
Ու մայթերն են իրենց դեմքին շպար դնում:
Դու չունեիր ոչ նե՛րկ,
Ոչ շպա՛ր ու սնգո՛ւյր:
Դու ի՜նչ էիր, գիտե՞ս, թե ի՜նչ էիր:
Դու կին էիր, բայց և աղջիկ ու քույր,
Սնդիկի սյա՜ն նման ուղիղ ու ջինջ էիր,
Իշակաթնո՛ւկ չէիր, այլ սինձ էիր,
Գինի՛, որ չի տալիս մրուր-տականք:
Եվ ի՜նչ.
Դու քե՞զ չէիր, այլ ի՞նձ էիր
Այս ամենի համար լոկ պարտական…
Ձյուն է գալիս կրկին:
Եվ վաղո՞ւց է արդյոք:
Հանդիպակաց շենքի քիվ-ճակատի լայնքին
Նա նստել է հիմա
Վիրակապի նման:
Իսկ իմ խեղճ ճակատը, ի՜նչ է, կարիք չունի՞:
Ու ես դուրս եմ գնում՝
Ապաքինման հույսով:
Անհոգորեն սուլող ինչ-որ ջահել քամի,
Ինչպես երևում է՝ դեռ չսիրահարված,
Իմ պատանի կյանքն է հիշել տալիս կարծես…
Եվ սառցապատ մայթը, որ իսկական դեմքին
Ձնի փափկությունն է որպես դիմակ հագել,
Ինքն իրեն է մատնում՝
Ստում ամեն վայրկյան.
Ու ես սայթաքում եմ ՝
ետ ու առաջ,
դես-դեն…
Ձյունն է անվերջ տեղում:
Կարծես ուռկան լինի,
Հսկայական մի ցանց՝
Նետված երկնից երկիր:
Ասես հսկա մի ձուկ այդ ուռկանում գերված,
Ուռկանն այդ քարշ տալով ու տանելով ինձ հետ՝
Ես լողում եմ առաջ,
Ո՞ւր -
չգիտե՜մ:
Այս ձյուն-ձմեռվա մեջ՝
Ողջ իմ ներսն է տենդում,
Նոր դողէրոցքով է ասես հիվանդ հոգիս,
Ուստի զարմանալի ոչի՛նչ չկա,
Թե մտքերըս բոլոր զառանցանք են թվում…
Ձյուն է գալիս: Անվե՛րջ:
Նա ե՞րբ դադար կառնի:
Ու ե՞րբ դադար կառնի և այս զրույցը մեր,
Որ նման է երկու խուլի խոսակցության…
Բայց երբ վերըսկսենք մեր զրույցը կիսատ,
Որ կոչվում է կարծեմ բացատրություն,
Ինչ որ կոկված-սոկված խոսքերի տակ ծանոթ
Պիտի ջանամ ծածկել լռությունըս հսկա,
Որ դրանով, հանկարծ, քեզ չվիրավորեմ:
Միշտ խորհելով նույնը՝ պիտի չասեմ նաև,
Որ ինձանից երբեք դու չե՜ս ազատվելու,
Ինչպես չես ազատվի ո՛չ թե միայն փեշից,
Այլ քո մաշկի՜ց նաև,
Որի վրա
Իմ մատներն են թողել իրենց դաջվածքը խոր,
Որ չպիտի ջնջվի մոռացումից անգամ…
Պիտի չասեմ նաև,
Որ աչքերս էլ փակեմ՝
Իմ հայացքը կզգաս դու քո մեջքո՜վ նույնիսկ,
Անգամ հազարավո՜ր կիլոմետրի վրա:
Ու սայթաքես եթե կամ քայլերըդ խառնես՝
Զուր մի՛ կարծիր, թե դա դարուփոսից եղավ:
Այդ իմ հայացքն է քեզ շփոթեցնում հեռվից…
Էլեկտրական լարին միշտ կիպ ու հուպ
Իր եղանով անկոթ
տրոլեյբուսը
մերթ-մերթ
Շաղ է տալիս կայծի խրձեր խառն ու խռիվ,
Շաղ է տալիս այնպես,
Ասես անտես մի մարդ
Ինչ-որ բան է զոդում
Խավարի մեջ,
Օդում:
Մեր սրտերն էլ չէ՞ որ զոդված էին իրար,
Զոդված էին՝
ասես աստծու հենց ի՛ր ձեռքով.
Ո՜չ մի սպի չկար զոդման տեղում:
Զոդված էին՝
ինչպես մոլեկուլն է զոդված,
Եվ ատոմը…
Ու մենք – բաժանվո՞ւմ ենք:
Հիմա անգիր գիտի ողջ աշխարհը.
Երբ անբաժանելին բաժանում են՝
Անջատվում է ահե՜ղ մի ջերմություն:
-Վկա՝ ատոմն ինքը:
Իսկ մեր բաժանումից… ծնունդ կառնի
Մի այնպիսի՛ ահեղ սառնամանիք ու ցուրտ,
Որ չի կարող չազդել եղանակի՜ վրա:
-Վկան՝ բևեռները…
Իրոք՝
սառնամանի՜ք,
Այնպիսի՛ ցուրտ իրոք,
Որ կարող է նույնիսկ ահաբեկել
Դեռ նոր սիրահարված այն զույգերին,
Որոնք հանդիպումի այլ տեղ չունեն,
Բացի փողոցներից ձմեռնաշունչ:
Տեղ չունեինք մե՛նք էլ:
Ու ցրտի մեջ ձմռան
Քայլում էինք՝
Ասես կոխկըրտելով
Ոչ միայն ձյուն-սառույց,
Այլև ժամ-ժամանակ:
Իսկ մեր շրթունքներից ու ռունգներից
Ընդհատ պոռթըկացող շնչառությունը տաք
Ասես ծուխը լիներ այն լուռ կրակոցի,
Որ «սոլյուտ» է կոչվում օտար բառով…
Քայլում էինք՝
գուցե ցրտից սրթսըրթալով
Ու թերևըս ցրտից փոքր-ինչ և կուչ եկած,
Բայց… տաքանում էին մեզ նկատող մարդիկ…
Սառնամանիքի մեջ անծայրածիր
Քայլում էինք այնպես, ինչպես հավանաբար
Երկրագնդի երկու սառած բևեռների
Հայտնագործողներն են քայլել մի օր…
Եվ մենք ինչո՞վ չէինք հայտնագործող, ասա՛:
Ես քե՛զ էի գտել,
Գտել էիր դու ի՛նձ…
Սենյակում բուն դրած հսկա սարդի նման՝
Համայն աշխարհով մեկ իր ոստայնն է փռում
Ռադիո-ընդունիչը:
Երկու մատով
Ես սեղմում եմ նրա սապատները մեկ-մեկ,
Եվ որտեղի՜ց-որտե՜ղ, չանցած երկու վայրկյան,
«Ավե Մարիա»-ն է մսերիս մեջ խրում
Նոտաների փուշը…
Չե՞ս նկատել արդյոք,
Որ հասնում է մի տեղ,
Սարսըռազդո՜ւ մի տեղ,
Երբ նվագող բոլոր գործիքները
Լոկ մի բան են ճչում.
-«Զարմանո՜ւմ եմ»:
Զարմանում եմ ե՛ս էլ,
Միա՜յն զարմանում եմ:
Զարմանում եմ, թե այդ ինչպե՞ս եղավ, ինչպե՞ս,
Որ կարճ պաչի փոխվեց մեր համբույրը երկար,
Եվ ժպիտըս փոխվեց քմծիծաղի…
…Խավարատյաց էին աչքերն իմ սև,
Մթահալած էին աչքերն իմ մութ.
Զույգ լուսարձակ էին կարծես նրանք:
Զարմանում եմ, թե ո՞նց, ո՞նց պատահեց,
Որ բնակվեց այնտեղ մթին տրտմությունը՝
Ինչպես որ չղջիկը քարանձավում…
…Դու շատ հաճախ էիր իմ մազերը գովում,
Որովհետև ուրիշ գովելու բան չունեմ:
Եվ ինձ զգում էի զորե՛ղ զարմանալի:
Զարմանում եմ, թե ո՞նց իմ մտքով իսկ չանցավ,
Որ կարող ես մի օր դու Դալիլա դառնալ
Եվ քո ձեռքով խուզել մազերը Սամսոնիդ…
…Իմ ձեռքերի գործը քեզ սիրելն էր որ կար՝
Փայել-փայփայելը,
Գրկել-գուրգուրելը:
Հիմա նրանք ի՞նչ են.
Խեղճ գործազո՜ւրկ:
Ու թե նրանց նույնիսկ նշանակեն նպաստ՝
Պիտի հրաժարվե՜ն:
Չզարմանա՞մ…
…Ներսըս հացադուլ է հայտարարել հիմա,
Ու սիրադուլ՝ սիրտըս:
Եվ ոտներս են միայն, որ չեն հայտարարում
Իրենց գործադուլը.
փողոցներում նրանք
Կոշկատակ են մաշում:
Չզարմանա՞մ…
Ու մտքերս են գործում,
Նույն փորձանքն են փորձում.
-Սկըսելով քեզնից՝ վերադառնում են քեզ,
Այն ընտանի սովոր կենդանու պես,
Որ դուրս գալով տնից՝ տուն է գալիս վերջում,
Իսկ տունն արդեն չկա՜:
Չզարմանա՞մ…
Չզարմանա՞մ, ասա՛,
Ինչպե՞ս չզարմանամ,
Որ այսքանից հետո ես, մտովին,
Քո անունն եմ տալիս՝ շա՛տ ավելի հաճախ,
Քան վտանգված նավի ռադիո-հեռագրիչը
Իր ահաբեկ «SOS»-ը…
Դու փորձում ես գտնել արդարացում.
«Սայթաքում են… ընկնում… բայց չէ՞ որ ես… »:
Իսկ ես վերհիշում եմ քո երազը.
Իբըր թե ընկել ես ու ոտներըդ ջարդել,
Բայց… չես կարողանում քայլել ո՛չ թե ինքըդ,
Այլ ե՛ս, քո փոխարեն, ե՜ս չեմ կարողանում…
Ե՛ս, որ երազների չեմ հավատում բնավ,
Հիմա ինչպե՞ս չասեմ,
Ասա՛, ինչպե՞ս չասեմ,
Որ այս երազը ճի՜շտ դուրս եկավ:
Քո՛ ոտներն են ջարդվել,
Քայլել ե՛ս չեմ կարող…
Դու մեղք բնա՜վ չունես,
Ես այդ գիտե՛մ, գիտե՜մ:
Եվ ուզում եմ ցավըս արդարացման փոխել,
Բայց և հասկանում եմ, որ դա շատ է նման
Մի աչքը շիլ մարդու այն ձգտումին,
Երբ նա նկարվում է միշտ կիսադարձ,
Կարծես պիտի աչքը շտկի նկարվելով…
Եվ սևահեր-սևաչ կարոտ կնոջ նման,
Ինձ գիշերն է կանչում-հրավիրում՝
Տաք ժպիտով զառ-վառ իր լույսերի,
Իր գինդերով լամպե,
Ռեկլամ-հեռագրերով:
Եվ չգիտի խեղճը,
Եվ չգիտի, թե ես,
Ե՛ս, որ հայացքով իմ
Անցնող-դարձող կանանց
Մեխում էի մի պահ իրենց տեղում
Եվ տիրաբար անխոս հրամայում.
«Կանգնիր՝ քեզ աչքերով սիրե՜մ մի քիչ»,-
Ես դարձել եմ հիմա ինչ-որ էակ անսեռ…
Ու ես դուրս չեմ գնում,
Ես իմ տանն եմ մնում,
Որտեղ մի այնպիսի՛ մթնոլորտ է հիմա,
Այնպիսի՛ գարշ մի օդ, որից հավանորեն
Կսատկեին և՛ ճանճ, և՛ փայտոջիլ…
Իսկ աչքերիս առաջ, նույն սեղանին,
Հարցականի պես կեռ նույն լամպն է միշտ տնկված՝
Կոպիդ այնքա՜ն նման լուսամփոփով:
Ու մտքերս են հիմա իմ ուղեղը խածում՝
Իշամեղուների անտես պարսի նման…
Ու բերանըս հիմա ասես դուռն է դառնում
Այն մութ քարանձավի, որտեղ ձմռան մուտին
Տարթն են կրակ տալիս հովիվները…
Եվ իմ տառապանքը նորից նմանվում է
Մեր լեռնային կեռման կածաններին…
Ա՜խ, այդ լեռնաշխարհը…
Թե լինեի այնտեղ
Եվ այս կեսգիշերին ելնեի բակ՝
Այս արթըմնի ծանըր մղձավանջից
Դուրս հանելու բարի կամեցությամբ,
Ինձ կդիմավորեր մի ողջ հաչո՜ղ երկինք…
Դու չպիտի՛ տեսնես այդ երկինքը երբեք,
Եվ չպիտի՛ զգաս, որ այդ լեռնաշխարհում
Երբ նայում ես վերև՝
Գիշերային երկնին,
Ասես զույգ ա՛չք չունես,
Այլ զույգ հեռադիտա՜կ…
Թե լինեի այնտեղ
Ու դուրս գայի հիմա
Ձեղնածածկ ու կավե մեր տնակից,
«Քար-կշեռքը» պիտի աչքերիս դեմ ճոճվեր:
Ինձ թվում էր, թե նա իր թաթերով
Լույս ու մութն է կշռում ազնըվորեն,
Որ հաշտեցնի երկու վիճող հարևանի՝
Գիշեր-ցերեկվանը:
Իսկ հիմա նա
Հավանաբար պիտի իմ կորուստը կշռեր՝
Մի նժարին դրած քո արդարացումը…
Գարնան քայլն եմ լսում.
Հասեհաս է արդեն:
Իսկ դու հեռանում ես:
-Գնաս բարո՜վ:
Գնա՛, սակայն հիշի՜ր.
Կան այգիներ,
Որոնց շուտով երբ դու այցի գնաս,
Ծանոթ ծառերը քեզ պիտի հարցնեն անշուշտ.
-Իսկ ո՞ւր է նա… ո՞նց թե…
Դու մտածիր,
Թե ի՛նչ պիտի նրանց պատասխանես:
Կա նստարան կանաչ:
Պիտի կանչի նա քեզ,
Եթե մինչև անգամ փոխես ճանապարհըդ,
Եվ իր կանաչ դեմքը թուխ բիբերիդ հառած՝
Պիտի հարցնի.
-Ո՞վ է այս օտարը կողքիդ…
Լիճ կա զբոսայգում,
Կան նավակներ ափին:
Ամեն անգամ հենց որ թիերն անվարժ բանեն՝
Ջուրը պիտի հարցնի.
-Ո՞նց թե… առանց նրա՞…
Ճոճ կա լճի ափին,
Հսկայակա՜ն մի ճոճ,
Որ պտույտ է գործում շուրջանակի
Եվ զույգեր է ճոճում՝
Նրա՛ համար կարծես,
Որ նոր ծնված սերը հասունանա:
Ճոճն այդ,
Քեզ տեսնելով ուրիշի հետ՝
Իր պտույտով պիտի գծի մի մե՜ծ… զրո:
Ես չեմ եղել Համլետ,
Չեմ էլ ուզում լինել.
«Լինել-չլինելը» մեզանից չէ կախված…
Եթե պետք է, որ ես ո՛չ ինձ նման լինեմ,
Այլ անպատճառ ինչ-որ ուրիշ մեկի նման,
Ապա ես կուզեի, շա՜տ կուզեի
Լինել շեքըսպիրյան մի խեղկատակ,
Որ ասեի հենց այն,
Ինչ բոլորը գիտեն,
Բայց բարձրաձայն ասել չեն հանդըգնում…
Սակայն ես դեռևս քեզ սիրում եմ այնքան,
Որ, է՜հ, դուրս եմ գալիս իմ երազած դերից
Եվ կաշխատեմ հագնել Առլեկինի դիմակ.
-Սուտ սե՜ր պիտի խաղամ, անհա՛յտ Կոլոմբինա…
Արդյոք չէի՞ր ուզի գեթ մի պատառ լեգենդ:
Աստված, երբ Մովսեսին գերապատվեց՝
Բոլորի մեջ նրան նախընտրելով,
Եվ պատվիրեց իր ձայնը հասցընել
Մեղքերի մեջ թաղված ժողովրդին,-
Աստված, որ աստված էր՝
Չէր նկատել մի բան.
Իր Մովսեսն էր թլվա՛տ, կակա՛զ, ծանրալեզո՜ւ:
Աստծու համար ի՜նչ կա.
Ամենազոր է նա:
Եվ թույլ տվեց աստված, որ իր զրույցներին
Ներկա լինի նաև Ահարոնը,
Որ, իհարկե, ուներ ճարտար լեզու:
Մովսեսի պես թլվա՜տ,
Մովսեսի պես կակա՛զ՝
Ես որտեղի՞ց գտնեմ մի Ահարոն,
Որ քեզ սիրող սրտիս պատվիրաններն ամեն
Ականջիդ մեջ թողնի՝
Հեռանալուցս առաջ:
Սակայն ինչի՜դ են պետք պատվիրաններն իմ սուտ.
Չէ՞ որ ամեն նոր սեր իր նոր օրենքն ունի,
Ուրեմն ունի նաև արդարացումն իր նոր…
Ու ես պիտի մեռնեմ որոշակի մահով.
-Մի օր ես խեղդամա՜հ պիտի լինեմ,
Սակայն ո՛չ թե ջրում,
թեպետ մինչև այսօր
Չեմ սովորել գոնե կյանքում փո՜քր-ինչ լողալ:
Ապրած-զգացածըս ասել չզորելո՜ւց
Ես կխեղդվեմ մի օր՝
ինչպես մահանում են
Կոկորդի մեջ խցված սուր ոսկորից…
Բոլոր փողոցներում՝
քամիների ժողով,
Իսկ խաչմերուկներում՝
խորհրդակցություն բքի.
-Ի՞նչ են քննում արդյոք,
Ի՞նչ կորոշեն:
Իսկ ես…
արդեն խորհել
ու մտածել եմ ես,
Ինչ որ ծածուկ էր դեռ՝
Արդեն բացել եմ ես,
Եվ մեկընդմիշտ՝ ցավով՝ արդ հասկացել եմ ես,
Որ դու գիշերային իմ սարսափն ես անանց.
-Թույլ տուր մի քիչ քնե՜մ…
Եվ այն ափն ես հեռու,
Որ ընկած է անծիր օվկիանոսից անդին.
-Եթե այստեղ՝ գիշեր,
Այնտեղ ցերեկ է վառ…
Այս առաձիգ կյանքի ցատկան լարի վրա
Թե ես՝ լարախաղաց,
Դու այն ձողն ես փրկիչ,
Առանց որի վաղուց փշրել էի գանգըս…
Դու՝
վրիպա՜կ իմ սեր,
Եվ այնպիսի՛,
Որին շտկում չկա,
Ու դրանից
Աղճատվում է կյանքի իմա՜ստը ողջ…
Եվ ինձ ի՞նչ է մնում, որ ի՞նչ անեմ:
Թե իմ տառապանքից ես արձաններ շինեմ՝
Դու կարող ես իսկույն մի կռատուն դառնալ,
Ուր կարող է անթիվ տոտեմների
Մի ո՜ղջ կենդանական աշխարհ լինել.
Բացի շնի՛ց գուցե,
Որ տոտեմն էր կարծեմ հավատարիմ սիրո…
Սակայն կուռք են կերտում լոկ հավատի՛ց դրդված
Եվ հավատի՜ համար,
Ինչ ես չունեմ հիմա,
Ու թե տառապում եմ՝
Ա՛յդ պատճառով…
Ու ես տառապանքից խաղալիք եմ շինում,
Որ… ինձ նման տարեց մանուկներին խաբեմ…
Եվ իջնում է ահա մի գոգավոր գիշեր,
Ասես հսկայական մի կափարիչ մրոտ:
Եվ զգում եմ հիմա իմ սեփական կաշվին,
Որ – հակառակ խելոք օրացույցի պնդման -
Գիշերներն են աճում ցերեկների հաշվին…
Դրսում վրնջում է սանձակոտոր քամին՝
Իր զամբիկից զրկված հովատակի նման:
Եվ իմ կուրծքն է իջնում ու բարձրանում շուտ-շուտ՝
Անխղճորեն քշված ձիու կողերի պես…
Մե՜կ էլ անակնկա՛լ,
ռադիո-ալիքներով,
Առանց դուռ բախելու՝
օգնության է գալիս
Բախը բարությամբ իր աստվածային:
Անշունչ երգեհոնը տառապյալ է դառնում.
Ընկնում-վերականգնում՝
ավաղանքի ծխով
Ճշմարտում է սերը զուգակշիռ ցավին
Եվ անձնադատ խոսքով պատժապարտում իրեն:
Ու ես վերանում եմ,
Այս աշխարհից պոկվում,
Ու ես կորցընում եմ զգացումը կշռի:
Բայց… հիշում եմ հանկարծ,
Որ այսպես էր լինում,
Երբ գլուխըս հանգչում քո ծնկներին
Ու ճակատս էր շոյվում քո ափերով տաքուկ:
Վերացումի այդ կարճ-երկար վայրկյաններին
Ես հավատում էի մարդկայնորեն,
Որ կարո՛ղ են լինել և իսկապե՛ս որ կան
Ուրիշ մոլորակներ և աշխարհներ ուրիշ,
Որտեղ չկա կշիռ ու ծանրություն…
…Հիմա կշռում եմ ես երեք հազար չորս փութ,
Եվ չի կարողանում հողն ինձ կրել.
-Նրա կեղևի մեջ իմ ոտներն են խրվում՝
Սեր ու կորուստ չափող կարկինի պես…
Բքի հարվածներից ծառերն ահա
Խեղճ-խեղճ կկոցում են աչքերն իրենց:
Ե՞ս եմ արդյոք լալիս,
Թե այդ՝ ձյունն է հալչում
Տառապանքից ջերմած դեմքիս վրա…
Իմ տղամարդ տեղով լաց եմ ուզում լինել:
Ի՞նչ կա ամաչելու.
Հապա ինչպե՞ս,
Բա ո՞նց…
Չէ՞ որ հիմա ես մի թանկ մեռել եմ թաղում,
Այն էլ՝ ո՜ղջ ու առո՜ղջ,
Ապրո՛ղ ու կենդանի՜…
Գիտե՞ս, թե ինչպե՞ս են մեռելատեր մարդուն
Մխիթարում մերոնք՝
Լեռնաշխարհի մարդիկ.
«Աստված ձեռիցդ առավ,
Թող սրտի՛ցդ էլ առնի»:
Քեզ իմ ձեռքից առա՜ն.
Մեռելատեր եմ ես:
Իսկ ե՞րբ պիտի գնաս և իմ սրտի՜ց, սրտի՜ց…
Իսկ թե ի՜նչ է լինում իմ սրտի՛ հետ, գիտե՞ս:
Հարմար բառը գտնել այնքան հեշտ հիմա,
Ինչքան որ աստըծուն բակում հանդիպելը:
Եվ այստեղ է, ահա, որ չես կարող
Չնախանձել,
թե կան այլ լեզուներ,
Որ և՛ բաժանումը , և՛ պայթումը սրտի
Նո՛ւյն բառով եմ կոչում,
Նույն մե՛կ բառով…
Եվ ուզում եմ ասել քեզ երկու խոսք:
Ու խցիկն եմ մտնում հեռախոսի:
Բայց հիշում եմ հանկարծ, որ ամիսներ առաջ,
Երբ ես խոսում էի հեռախոսով քեզ հետ՝
Սառած լսափողը շիկանում էր ձեռքիս
Քո կարոտի խոսքից ու շշուկից սիրո:
Ինչպես ոսկորի մեջ ծուծն է մնում՝
Լսափողի մեջ էլ մնում էր քո ձայնից
Ինչ-որ ալիք մի տաք,
Ու ես -
Գազանի պես -
Պատրաստ էի ջարդել,
Միայն թե դուրս հանեմ…
Հիմա, հավանաբար, լսափողով այդ նույն,
Ինչպես մութ անցուղով,
Պիտի մի ցուրտ սողա,
Մի միջանցիկ կեղծիք…
Ու ես
Անմիջապես
Ձեռքըս ետ եմ քաշում լսափողից՝
Ա՛յն գազանի նման, որ սխալմամբ
Թաթն է հանկարծ դնում ոզնու վրա:
Ասեղներ են հոսում ամեն ջրհորդանից:
Ասեղների հոսք է և իմ ներսում…
Մեծքթանի մի ամպ առաջ մեկնած դնչով
Հոտոտում է հեռվից մի երկնաքեր շինվածք,
Որ երևի նրան ուրույն կին է թվում՝
Սլացի՜կ ու ճերմա՜կ,
Հնարավո՛ր սիրով…
Ես իմ տառապանքից տոկունություն հյուսում
Եվ ձգտում եմ կախվել կանանց թարթիչներից.
-Գոնե չլինեի՜ն այսքան ներկված-սարքված…
Եվ կտրելով իսկույն՝
հրթիռի պես
Հայացքս եմ վեր նետում
Ու նկատում,
Որ մեկ ուրիշ սև ամպ, իտալիաձև՛
Իր կոշիկն է կախել ուղիղ գլխիս.
-Ո՜ւր էր թե հարվածեր՝
Խելքի գայի…
Ա՜խ, թե խելքի գայի
Ու չզգայի,
Որ քո մաշկով էին իմ մատները սնվում,
Մինչդեռ հիմա, երբ ես քեզ եմ դիպչում հանկարծ՝
Ընկրկում եմ իսկույն բնազդական վախով,
Ասես հանկարծ դիպա էլեկտրական լարի.
-Իմ մատները քեզնից օտար հոտ են առնում…
Եվ համբուրում էի ես այն տեղերը քո,
Որ տարիներ հետո խորշոմներ են տալիս.
-Այդ խորշոմներն արդեն ե՛ս չպիտի տեսնեմ…
Օր ու գիշերները հաշվված ժամերն իրենց
Ծախսում են միշտ՝ տնտես մի տանտիրոջ նման:
Սակայն կույրի վե՞ջն է, թե թանկ արժե մոմը:
Մենք՝ կուրացած սիրուց
Ու կուրացած բախտից,
Ցերեկ էինք վառում գիշերվա մեջ
Եվ գիշերվա հաշվին ձգում ցերեկները…
-Ո՞վ կարող է ասել, թե այդ ե՞րբ է հասնում
Իր չհաշվված սիրո օրահավասարը…
Սիրում էի ես քեզ «Իմ խնդություն» կոչել:
Եվ դա սիրուն բա՛ռ չէր,
Եվ կամ սո՛ւտ չէր սիրուն…
Հիմա…
Նույնիսկ լեզուն, կենդանու պես,
Իր բնազդը ունի:
Ու երբ բնազդաբար
Նորից կոչում եմ քեզ «Իմ խնդություն»,
Բերանիս մեջ լեզուս դաղդըղվում է այնպես,
Ինչպես, հավանաբար, այն ձագուկի լեզուն,
Որ եղինջ է կրծում՝ խոտ կարծելով…
Քեզ ի՞նչ կոչեմ հիմա.
«Իմ տառապա՞նք»,
«Իմ ցա՞վ»:
Ի՞նչ, ի՞նչ ասեմ հիմա…
Լավ է՝ ոչի՜նչ չասեմ
Եվ ինքնակամ թույլ տամ, որ իմ միտքը գործի
Շախմատային ծանոթ ձիուկի պես՝
Թռչկոտելով թեքվի ամեն կողմի վրա,
Որտեղ եղել ենք մենք ու չենք լինի…
Շորորում է նորից հնատարազ մի օր:
Իսկ ես քո նոր շորերն էլ չպիտի՜ տեսնեմ…
Սակայն աչքերն ունեն հեռուստացույցն իրենց.
Ու կտեսնեմ ես քեզ նաև հեռվից-հեռու:
Քեզ կտեսնեմ հենց այն ծաղկանկար շորով,
Որի զանգակաձև քղանցքներից
Վարպետորդի քամին կարուսել էր սարքում,
Մի կարուսել, որ միշտ փչանում էր շուտ-շուտ,
Բայց և վերասարքվում արագորեն…
Եվ ձեռքերն էլ ունեն հիշողությունն իրենց…
Ու հիշում են իմոնք
Եվ կհիշեն անվերջ
Իրենց նվաղումը՝
Մազերիդ մեջ,
Ուշաթափումն իրենց՝
Կրծքիդ վրա,
Եվ արթնացումն իրենց՝
Տաք կողերիդ…
Եվ ոտքերն էլ ունեն բնազդն իրենց.
Ինձ այնտեղ են տանում, որ «մերն» էինք կոչում,
Ինձ տանում են այնտեղ՝
Կամքըս չհարցնելով:
Ահա փողո՛ցը մեր.
Կուլ եմ տալիս աղմուկ:
Ահա նրբա՛նցքը մեր.
Ներծծում եմ խավար,
Եվ իմ կնճիռներում ցավն է կապտին տալիս…
Ահա ծառուղի՛ն մեր…
Եվ հյուսիսում այս պաղ
Գարնան վերահասից ծառերն են լաց լինում՝
Արևադարձային մե՜ծ-մե՜ծ կաթիլներով…
Ահա կանգա՛ռը մեր…
Ներշնչում եմ հառաչ,
Արտաշնչում մեռյալ մի լռություն,
Եվ լալիս է հոգիս՝
քարանձավի նման -
Ինչ-որ անմարդկայի՛ն արցունքներով…
Ահա մեր անտա՛ռը…
Եվ իմ ականջներում
Անվերջ զրընգում է արյունըս տաք,
Այնպե՛ս խենթացընող և միալա՜ր այնպես,
Ինչպես մժղուկների պարսի բզզոցը խուլ՝
Ամռան անտառի մեջ,
Շոգ կեսօրին…
Ահա երկի՛նքը մեր գիշերայի՜ն…
Հոլանդական պանրի գլխի նման դեղնած
Մի լուսին է հիմա ինձ խեթ ու մեթ նայում՝
Գուցե ակնարկելով հացադուլըս անկամ…
Սևամռութ մի ամպ, իմ աչքերի առաջ,
Ասես վերքիս վրա աղ ածելով,
Լուսնի ճաղն է կրծում՝
արծաթ հյութով նրան
Իր սև բեղ-մորուքը թունդ օծելով…
Ահա երկի՛րը մեր…
Եվ մեր Երկրի նման՝
Իմ կլորված սիրտն էլ իր բևեռներն ունի,
Քո «այո»-ն ու քո «չէ»-ն՝
Երկուսն էլ սա՛ռն ու պա՜ղ…
Է՜հ, հանդերձյալ կյանքի չի հավատում հիմա
Հռոմի պա՛պը նույնիսկ, էլ ուր մնաց թե ես:
Բայց իսկապես սերը իր հանդերձյալն ունի՝
Ուրիշ – անդըրսերյան – երկրորդ մի կյանք,
Որ կոչվում է կարծեմ հիշողություն,
Եվ չի գնում փութանց,
Ինչպես առաջինը,
Այլ տևում է այնքան,
Որքան ինքը կյանքը:
Այդ կյանքով է ապրում իմ սերն արդեն՝
Նորի՛ց նորոգելով,
Ապրեցնելո՛վ
Այն ամենը, որ կա՛ր և չի՜ լինի…
Ու խլացած արդեն տառապանքի ցավից՝
Քեզ եմ դարձյալ լսում,
Լսում քո խոսքերը,
Որ խառնըվում էին սիրով հունցած կյանքիս,
Ինչպես աղմըկարար այս քաղաքն է խառնում
Թռչունների ծիլ-վիլն իր ծխացող շնչին՝
Քաղցըր թթխմորի՛,
Անուշ մակարդի՜ պես…
Ինձ փողոց եմ նետում,
Գցում բուքի բերան,
Իսկ դու բուքի միջից իմ առաջ ես ելնում
Թեթև – ծաղկուն շորով գարնանային
Ու ճշմարտում սերըդ մի ժպիտով,
Որից ամեն կասկած խուսափում է այնպես,
Ինչպես խույս է տալիս դևը խաչից…
Այն, ինչ անվանում են վիրավորանք,
Անհնար է դառնում երկար պահել.
Մեկ էլ տեսար՝ հոտեց-գարշահոտեց մեջըդ:
Եվ այստեղ է ահա, որ մի հարբած արցունք,
Երկա՜ր ու տանջալի՜ց տատանվելուց հետո,
Տապալվում է ներքև՝
Հասկացնելով,
Թե կարոտը մարդ չէ, որ բռնես ու մորթես,
Եվ անզոր է այստեղ այն դահիճը նույնիսկ,
Որին անվանում են վիրավորանք…
Աչքերիս եմ սաստում՝ պինդ փակելով:
Սակայն կոպերիս տակ քո աչքերն են բացվում.
Ինձ հարազա՜տ այնքան սև աչքերըդ,
Որ երբ ինքնամոռաց նայում էին երկինք՝
Ճերմակ ամպերն էին նրանց խորքում լողում,
Հեռանալուց առաջ մի պահ կաշկանդվելով
Քո կեռ թարթիչների վանդակի մեջ թավուտ:
Ա՜խ, այդ աչքերը քո
Ու քո թարթիչները…
Սերն ինձ համար կյանքում այն կնիքն է եղել,
Որ միշտ դրոշմում են ոսկու վրա:
Եթե կյանքըս զուրկ է այդ կնիքից սիրո՝
Եվ սեփակա՛ն աչքիս կեղծ է թվում ոսկիս:
Հիմա… որտե՞ղ ծախսեմ
Եվ ո՞ւմ ծախեմ ոսկիս,
Ինչպե՞ս հավատացնեմ, թե կեղծվա՜ծ չէ, ինչպե՞ս,
Եթե ինքս արդեն չեմ հավատում դրան,
Եթե ինքըս գիտեմ, որ նա պիտի
Այս քեզազուրկ օդից ժանգապատի…
Ու բռնում եմ հանկարծ ինձ հանցանքի վայրում…
Քո խակակութ սիրուց ատամնառու սրտով,
Ստուգապես խաբված և մահառիթ խոցված՝
Ես հպարտությանըս բարձր թոշակ տալիս,
Որով բողոքարկու նրա շուրթն եմ փակում
Եվ… նորոգում սերըս այն ներումով,
Որ մտովին է լոկ, ուրեմն՝ անցողակի…
Թանաքի պես թանձըր ցավս է տարրալուծվում՝
Տալով կապո՛ւյտ մի ջինջ
Եվ ջո՛ւր վճիտ…
Ինձ խաբելով ինքըս՝
Ինձ չեմ հաշվում խաբված.
Ինքըս ինձնից գաղտնի՝
Քեզ եմ դարձյալ սիրում…
Եվ այսքանից հետո՝
Այս ցավերի
Եվ այս տանջանքի մեջ քեզ սիրելը
Այնքա՛ն արտառոց է,
Տարօրինա՛կ այնքան,
Որքան արտառոց է, որ ծովերի
Աղի ջրերի մեջ ողջ ժամանակ ապրող
Ձկներն այնուհանդերձ անալի են…
Շենքերն ահա նորից հարբուխով են հիվանդ.
-Սկըսվում է արդեն ձնհալն էլի:
Ցուրտ է, սակայն արդեն պաշտոնակա՛ն մի ցուրտ,
Եվ ուր որ է պիտի գործն ավարտի – գնա:
Եվ ուր որ է կգա ինքը գարունն արդեն,
Ու պատանու նման հողը կապրի արբունք.
Կանաչ բեղեր կաճեն նրա շրթունքներին,
Եվ կմազակալի անմազ դեմքը նրա:
Կվարարեն շուտով վտակ – գետակ – գետեր:
Չվարարե՞ն, բա ո՞նց…
Թե ամեն ինչ լռի՝
Մինչև անգամ հեռվից
դու կարող ես լսել
Արյան գոչգոչումը և իմ երակներո՜ւմ.
Ընդերկրյա՛ գետեր՝
Վարարել են, բա ո՞նց…
Կվարարեն շուտով վտակ – գետակ – գետեր,
Եվ ջրերը ելման կստանան գույն յոդի:
Ո՛չ, ջրերը ելման յո՜դ կդառնան իրենք,
Որ վերքերը բուժեն խեղճ ափերի,
Իրե՛նց իսկ հասցըրած վերքերը խոր,
Որոնք, միևնո՜ւյնն է, չե՛ն բուժվելու,
Ինչպես վերքերն իմ այն,
Որ դու տվիր…
Իսկ դու գիտե՞ս արդյոք,
Թե մարդկային լեզվի
Ո՛ր բառով է կոչվում այս վիճակը՝ իմը,
Որին ո՜չ մի մակդիր չի սոսընձվում բնավ:
Իսկ ես գիտե՛մ արդեն.
-Ճգնաժա՜մ է կոչվում:
Ճգնաժամն էլ այն է, որ անցնում է վաղ – ուշ,
Թե չէ պիտի որ նա ուրի՛շ բառով կոչվեր:
Եվ սա ճիշտ է նույնքան,
Եվ անխուսափ նույնքան,
Որքան որ մազերի ճերմակումը:
Իսկ իմ մազերն իրոք սկսել են փոխվել:
Ե՛վըս մի քիչ ճերմակ՝
Ու կազատվեմ քեզնից.
Էլ չե՜մ քայլի այնպես,
Ասես մարդ չեմ ապրող,
Այլ կախարան քայլող, որից կախ են տվել
Մի վերարկու մաշված և մի ծանոթ գլխարկ…
Էլ չե՜մ շնչի արդեն խռխռալով այնպես,
Ինչպես բութ սղոցը՝ թաց գերանում…
Մաքսանենգի նման ինձ վտանգի մատնած,
Չունենալով նրա ճարպըկությունը գեթ,
Էլ ես՝ կոխկրտելով՝ չեմ անցնի և դառնա
Հպարտության հսկած այն սահմանից,
Որի հին անունը ինքնասիրություն է…
Տառապանքի տապից աչքերս էլ չե՜ն քրտնի,
Եվ չի՛ կաղա ժպիտն իմ շուրթերի վրա՝
Դեմքըս վերածելով ծուռ հայելու…
Էլ չե՜մ գերադասի ես խավարը լույսից,
Ինչպես անում է դա նախապապը մեր այն,
Որին պատվում ենք մենք «անձրևաորդ» բառով…
Եվ ինձ չսիրելուդ, ինձնից հեռանալուդ
Հանկարծահաս գյուտին ես կնայեմ այնժամ,
Ինչպես որ նայում ենք արդ վառոդի գյուտին.
-Ահավոր էր՝ երեկ,
Սովորական՝ այսօր…
…Ով որ ուսանել է սիրո դպրոցներում՝
Դաս է առնում նաև պըրոֆեսոր սարդից:
Ուստի ես էլ գիտեմ, որ երբ – սարդի նման -
Մի մահաբաղձ պահի կախ են տալիս իրենց՝
Իրենց ավշե հյութից իրենց հյուսած թոկով,
Ապա… չե՜ն խեղդվում, չէ՛:
-Անվնա՜ս են մնում…
Հեռանալուց առաջ ձմեռն ահավասիկ
Թաց կոկորդն է մաքրում մի անհարմար հազով՝
Իբրև ճարահատյալ իր մեկնումի նշան:
Մեկնելու եմ ե՛ս էլ…
Ու ես ճիչս եմ խզում իմ կիսաբաց բերնում՝
Կիպ շարժումով ձեռքիս,
Հպա՜րտ ձեռքիս:
Մեկնելու եմ ե՛ս էլ…
Թե լինեին մտքեր ձայնագրող նիշեր՝
Կդառնայի գուցե նո՛ր Բեթհովեն.
Ե՛վ խլացած արդեն՝
Բիրտ աղմուկից ցավի,
Բայց և լեցուն սիրո նվագներո՜վ:
Մեկնելու եմ ե՛ս էլ…
Վաղը կայարանում ես շունչ կառնեմ ազատ՝
Գործող հրաբուխի ինձ հարազատ վայրում.
-Շոգեքարշերն իրենց խառնարանից նեղլիկ
Ծուխ կփնչան երկինք՝
Հուր ժայթքելու պատրաստ:
Իսկ իմ ծուխը երբեք դու չե՜ս տեսնի…
Ու կմեկնեմ հեռու,
Ու կմեկնեմ անդարձ,
Ու կնստեմ մարդկանց սրտերին մոտ,
Որ տաքանամ մի քիչ նրանց բարությունից,
Եվ տաքանան մի քիչ նրանք իմ բարկ սիրուց…
Նորահաստա՜տ մի սեր և նորաքա՜նդ մի սեր,-
Սա մի պատմություն է, որ չի հնանալու,
Ինչպես երբևիցե չեն հնանա
Մահն ու ծնունդը նոր,
Լացը երեխայի
Ու ծերացած աչքի արցունքոտվելն անլաց.
Ինչպես երբևիցե չեն հնանա
Բախի զրույցները արարչի հետ,
Կասկածն Օթելլոյի՝
Իմ հորեղբոր որդու,
Եվ իմ Սոկրատ պապի վարքը ծանոթ…
Դերը չսիրվածի կամ մերժվածի
Ես՝ կարող եմ խաղալ նո՛ւյն հեշտությամբ,
Ինչ հեշտությամբ կյանքում պիտի դառնա
Համ չզգացող մարդը՝ լավ գինեգործ,
Գույն չջոկեղ մարդը՝ լավ ծաղկագետ:
Մերժված ես չե՛մ եղել
Ու չե՜մ լինի – երբե՛ք:
Եվ ինձ չսիրելը – անհնար է նույնքա՛ն…
Ես լոկ նահանջում եմ,
Որ սկըսվեմ նորի՜ց…
Երբ հաղթում է խոսքը՝ մեղեդին է մեռնում:
Ես կլռեմ հիմա, որ մեղեդին հնչի.
-Կնահանջեմ,
Սակայն կնահանջեմ… երգո՜վ:
-Ե՛ս եմ ստեղծել քեզ
Եվ ստեղծել՝ սիրո՜վ:
Եվ դու պիտի ապրես սիրո՛վ միայն,-
Լոկ այս երգն է թառած իմ նահանջող բերնին…
-Մի ընդ-օրի-նա-կի՜ր,
Օ-ր-ի-ն-ա՜կ տուր սիրո,-
Ես այսպես եմ երգում նահանջելիս…
-Օրհնյալ եղիր այնպես, ինչպես կայիր՝
Թեկուզ ինձնից հեռո՜ւ,
Ո՛չ ինձ համար…
-Հավետ օրհնյալ լինի քո անունը,
Որ հնչում է մերթ «Կին» ու մերթ էլ «Սեր»…
-Հավետ օրհնյալ լինի քո ժպիտը՝
Հայտարարը սիրո և խնդության…
-Հավետ օհնյալ լինեն քո կողերը,
Որոնք կյանք են ծնում տաք հպվելուց,
Ինչպես որ շփվելուց ծնվում է հուր…
-Հավետ օրհնյալ լինի նաև հեռացումըդ,
Որ իբրև նոր գալուստ կարձագանքի հեռվում…
-Օրհնյալ լինի նաև տված տառապանքըդ,
Որից ոչ թե մեռնում, այլ ծնվում են կրկին…
-Օրհնյալ լինի նաև իմ մեկնումը,
Իմ այս նահանջումը,
Որ նահանջ է… երգով:
ՊԱՐՈՒՅՐ ՍԵՎԱԿ
II.1961թ.
Մոսկվա
ՆԱՀԱՆՋ ԵՐԳՈՎ
Ես շատ էի նման այն հեքիաթի կատվին,
Որ երբ մինչև անգամ չքանում է աչքից՝
Վառ ժպիտը նրա դեռ մնում է երկա՜ր…Ես գյուտարարն էի քո այն գեղեցկության,
Որ մի գուցե չկար ինձնից առաջ
Եվ չլինի գուցե ինձնից հետո:Ու նիրհեցի (գուցե և քնեցի՞)
Քո այդ գեղեցկության ստվերի տակ՝
Բոլոր կասկածներս արձակուրդի ճամփած
Եվ ծածկըված տաքուկ այն չգիտեմ ինչով,
Որ կոչվում է… հավա՞տ, վստահությո՞ւն:Արթնացել եմ արդեն:
Օ, չէ՛, արթնացի՜ր:
Եվ իմ գրչի ծայրից, օր-ցերեկով,
Մի պուտ մթին գիշեր հենց նոր կաթեց
Այս միամիտ-անմեղ
Մաքուր-ճերմակ թղթին,
Մաքուր-ճերմակ՝
Ինչպես ինքըդ երեկ…Ես գիտեի հաստա՛տ,
Ես գիտեի վաղո՜ւց:
Դա գիտեի՝ նույնիսկ քո ծննդի՛ց առաջ:Ես սպասում էի և գիտեի՝
Կգա՜ս:Եվ գիտեի նաև, որ ինձ համար
Քո գալստյան օրը պետք է լինի
Սարսափելի, բայց և հանդիսավոր այնքան,
Որքան հավատացյալ մարդու համար
Ակնկալված օրը Ահեղ Դատաստանի:Հավատացյալն եմ ես մշտայցելու սիրո,
Եվ օրերի օրը հասա՜վ.
-Եկա՛ր:Գործած և չքաված իմ մեղքերի ծովից
Ես դուրս եկա մաքուր՝ որպես որոր ճերմակ:Եվ ինձ պետք չէր դրախտ կամ եդեմյան այգի.
Քաղաքամերձ անտառ և այգիներ կային…Քաղաքամերձ անտառ և այգիներ կային,
Որ ինձ համար դարձան արվեստանոց սիրո…Թե մինչև իսկ կայիր դու ինձանից առաջ՝
Ես քեզ միանգամայն նորի՛ց ստեղծեցի,
Քեզ տվեցի նո՛ր կերպ՝
Ըստ իմ սիրո:Ու երբ քաշված մի կողմ՝
Քեզ նայեցի հեռվից,
Սառած իմ աչքերը միանգամից դարձան
Անշեղ հիացմունքի կրակարան երկու:Ո՞վ չի սքանչանում իր իսկ ստեղծածով…Իրոք. այդ ես էի, որ քեզ ստեղծեցի,
Այդ ես էի, որ քեզ կյանք տվեցի կյանքում:
Եվ վաղ թե ուշ պիտի դու ապրեիր
Քո առանձի՛ն կյանքով:Եվ ապրեցի՜ր:Իսկ ես միայն մարդ եմ:
Ես աստված չեմ բնավ,
Որ բարկանամ հանկարծ և որոշեմ.
-«Ե՜ս տվեցի քեզ կյանք,
Ես էլ ետ եմ առնում»…Աղջիկները կյանքում ուռենու են նման.
Շա՜տ արագ են աճում:Եվ աճեցի՛ր:Ինչ ես էի զգում՝ հասցըրեցիր զգալ,
Ինչ ես էի սիրում՝ դու սիրեցիր:Ինձ հետ – կմոռանա՞մ – դու երջանիկ էիր
Ավելի, քան գուցե
Դաղձը՝ առվի ափին,
Ցուլի վզին՝ զանգը,
Ջրհորի մեջ՝ աստղը:-Քեզ ի՞նչ եղավ հանկարծ,
Իմ բախտավո՜ր……Քո երգեցիկ քայլից
Իմ ականջի համար
Անդուլ դղրդացող այս քաղաքի
Դժոխային աղմուկն ու ժխորն էր լռում:-Նվագդ ինչո՞ւ լռեց,
Իմ երգեհո՜ն……Ոչ մի արդուկ կյանքում չի՜ հարթեցնում կնճիռ:
Քո ձեռքն – ի՜նքդ գիտես – շա՛տ դյուրին էր հարթում.
-Ձեռքըդ ինչո՞ւ չվեց՝
Ամռան կեսի՜ն……Սերն իմ գեղեցիկ էր քնած մանկան նման,
Որ ժպտում է նաև՝ երազի մեջ:-Ինչո՞ւ արթնացըրիր՝
Լացացնելո՜վ……Բայց նման չե՞մ հիմա ես այն մանկանն արդեն,
Որ հարցնում է նաև իր իմացա՛ծ բանից:-Չէ՞ որ ինքս գիտեմ.
Աղջիկները կյանքում
Ուռենու են նման -
Աճում են շո՜ւտ այնպես:Եվ աճեցի՛ր:Հիմա
Ի՞նչ կա զարմանալի,
Որ քո ըստվերի տակ,
Քո շվաքի ներքո
Նաև ուրիշներն են հանգըստանում…Ա՜խ, ես սիրո հարցում երեխա եմ տարեց…Ու ծխամորճն է լոկ իմ ստընտուն բարի
Եվ իմ աղախինը, որ չորս կողմից հիմա
Շրջապատում է ինձ իր հոգատար ծխով:Բայց չորս պատերի մեջ բանտված ծուխը հլու,
Համբերությունն արդեն իսպառ հատած,
Ապըստամբում իր դեմ,
Իմ աչքերն է ճանկռում:Ես ամե՜ն ինչ գուցե կյանքում լինեմ,
Բայց բռնակա՞լ -
երբե՛ք,
Ինչպես էլ նա կոչվի՝
«Հա՞յր», «ղեկավա՞ր», «արքա՞»,-
միևնո՜ւյնն է:Ու ես բաց եմ անում լուսամուտիս փեղկը՝
Ազատություն շահած ծխին ուղեկցելով
Ներողություն հայցող իմ հայացքով տխուր…Նո՛ւյն հայացքով հիմա ուղեկցում եմ և քեզ,
Ավելի ճիշտ՝
Ինքըս նահանջում եմ դանդաղ,
Միշտ դեպի քեզ՝ դեմքով,
Մեջքով՝ դեպի այնտեղ,
Որտեղ դու չես լինի,
Բայց կլինես նաև՝
Թեկուզև այն բարի հիշողությամբ,
Թե քեզ ազատեցի՝
չսպասելով
Քո ապըստամբ խոսքին
Եվ ակնարկին անգամ…Բայց քո սե՜րը… գիտե՞ս.
-Նա ինձ համար նույնն էր,
Ինչ «Ամեն»-ը՝ խորունկ հավատացյալ մեկի…Թե զգեցած էիր՝
Մարիամ էիր մի նոր:
Թե մերկացած էիր՝
Հելլեն էիր մի հին…Ասես մի ջերմեռանդ կրակապաշտ՝
Ես քո լույսին էի միշտ կարկառվում…Քո գրկի մեջ ես ինձ զգում էի հնդիկ
Ու հասկանում էի, թե ինչ է «նիրվանա»…Եթե մահմեդական ես լինեի,
Եվ լինեի նույնիսկ սուլթան մի ցոփ,
Հարեմ չէի պահի՝
Քո՛ պատճառով……Ու նստած եմ հիմա իմ նախընտիր ձևով՝
Այնպես, ինչպես Բուդդան՝
ծալապատիկ,
Բայց խաչված եմ զգում՝
Քրիստոսի՛ նման…Եվ էջերն եմ շրջում մեր անկատար սիրո,
Ինչպես հավատացյալն՝ Ավետարանն իր սուրբ:Շա՜տ բան անգիր գիտեմ – որպես աղոթք:
Շա՜տ բան սուտ եմ գտնում – եղել եմ կույր:
Շա՜տ բան հասկանում եմ ես նո՛ր միայն:
Շա՜տ բանի մեջ հիմա նո՛ր իմաստ եմ դնում:Միայն հավատս է, որ… չի՜ խորանում արդեն:Իրենց գլուխներն են թերահավատ շարժում
Մրսած զբոսայգու մերկ ծառերը նույնիսկ:Ու ես տուն եմ դառնում՝
հասկանալով,
Որ ես՝
հավատաքա՛ղց
և հավատի ծարա՜վ,
Ես պատրաստ եմ հիմա
էժան-հարմար գնով
Սե՜ր վաճառել նույնիսկ,
Միայն թե տան հավատ.
Միայն թե կասկածը չփոսանա իմ մեջ,
Ինչպես տաք երկաթը՝ շեղջի մեջ ձյան,
Ինչպես պտուղի մեջ՝ իր իսկ ծնած ճիճուն.
Միայն թե այլևըս չմտածեմ,
Որ շուրթերը նաև համբույրով են ստում
(Խոսքով ստելն ասես քիչ էր, տե՜ր իմ աստված):…Ինձ պես գունատ պատից՝
քո փոխարեն,
հիմա,
Տիցիան կոչված ինչ-որ արդար մեկի կամքով,
Իմ մեղքերն է լալիս Մագդաղինեն՝
քույրըդ:Եվ հակառակ գլխիս ու հակառակ կամքիս,
Սիրտըս՝
անուղղելի՛ն,
այդ հիմա՜րը,
դարձյալ
Հավաքել է ուզում տեղեկանքներ սիրո
Եվ հավատի չեղյալ կամ սուտ վկայական՝
Հենց որ խոսում ես դու սիրելո՛ւ պես:Ու ես խեղդելո՜ւ պես քո ձեռքերն եմ սեղմում…Ես աշխարհ եմ եկել,
Որ… ամենքի՜ն ներեմ,
Բայց ո՛չ երբեք նրան, ում սիրում եմ:-Ինձ նմաններն անգամ… սիրածին չե՜ն ներում…Բայց ես ի՜նչ եմ ասում: Ինչի՞ համար:
Է՜հ, ասելը հեշտ է:Թե ասելով լիներ՝
Կարելի էր շուռ տալ աշխարհն իրոք
Եվ իսկույն էլ տեղը մի նոր աշխարհ շինել…Ու ես, որ ինքնակամ դատապարտել եմ ինձ
Մի՝տնային կոչված՝ բանտարկության,
Բողոքարկման մասին անգամ չխորհելով՝
Լոկ ալիքն եմ փոխում ռադիո-ընդունիչի,
Ինչպես ուրիշները իրենց սերն են փոխում:Դրսում՝ սառնամանիք,
Եվ ձմռան մեջ, հանկարծ,
Իմ հին բարեկամը, որ Բրամս է կոչվում,
Տարածում է ամա՛ռ,
Լույս ու արև՜,
Ջերմություն է սփռում
Ու փռում շոգ:Եվ ձմեռն է չվում՝ թռչունի պես ճերմակ:
Ու սուտ-մագաղաթե այն թղթերը շերտ-շերտ,
Որ պինդ սոսընձվելով նեղ ճեղքերին բոլոր՝
Ասես հագցըրել են իմ տան պատուհանին
Աքսորական մարդու զոլ-զոլ հագուստ,-
Մի վայրկյանում պոկվում-ընկնում են վար,
Եվ բաց պատուհանըս շքադուռ է դառնում
Արքայաբար մտնող ամռան համար:Այս դարը հերքումն է բոլո՜ր հրաշքների
(Նաև՝ հավերժական կոչված սիրո),
Սակայն ներշնչումով իմ այն բարեկամի,
Որ Բրամս է կոչվում և այցելում հաճախ,
Հրաշքին եմ նորից ես հավատում խորունկ:Եվ ամառը՝
կախած ինձ իր փեշից,
Իսկ քեզ թևըս գցած՝
տանում է մեզ
Քաղաքամերձ անտառ…Դու հիշո՞ւմ ես արդյոք…Այնտեղ ամառային ստվերն անգամ
Թեթև հագուստի հետ մտնում վեճի
Ու հաղթում էր նրան
Եվ ստիպում,
Որ կանաչի վրա կարկատանվենք՝
Ստեղծելով մի հին բարձրաքանդակ:Դու հիշո՞ւմ ես արդյոք…Պճնում էի ես քեզ
Անտառային լայնթուփ տերևներով
Ու պսակում էի շարով ծաղիկների,
Որ դու ամեն ինչով ճավայուհի դառնաս,
Ու մեզ մի պահ զգանք ջունգլիներում…Դու հիշո՞ւմ ես արդյոք…
Ինչո՞ւ հիշել սակայն:Չէ՛, ավելի լավ է, որ հասկանամ հիմա,
Թե քեզ կորցըրեցի ջունգլիներում կյանքի,
Թե իսկապես շուտով ամառ կգա կրկին,
Բայց մենք էլ չե՜նք լինի մեկըս մեկի համար…Կգա կրկին ամառ,
Եվ տառապած փոշին
Ագահ կներծըծի անձրևի ջուրն այնպես,
Ասես վալերյանի կաթիլներ է ըմպում,
Որ չլինի ինձ պես ուշագնաց…Եվ ինձ նման ամպած երկինքն է լուռ ձնում:
Ու մայթերն են իրենց դեմքին շպար դնում:Դու չունեիր ոչ նե՛րկ,
Ոչ շպա՛ր ու սնգո՛ւյր:Դու ի՜նչ էիր, գիտե՞ս, թե ի՜նչ էիր:
Դու կին էիր, բայց և աղջիկ ու քույր,
Սնդիկի սյա՜ն նման ուղիղ ու ջինջ էիր,
Իշակաթնո՛ւկ չէիր, այլ սինձ էիր,
Գինի՛, որ չի տալիս մրուր-տականք:
Եվ ի՜նչ.
Դու քե՞զ չէիր, այլ ի՞նձ էիր
Այս ամենի համար լոկ պարտական…Ձյուն է գալիս կրկին:
Եվ վաղո՞ւց է արդյոք:
Հանդիպակաց շենքի քիվ-ճակատի լայնքին
Նա նստել է հիմա
Վիրակապի նման:Իսկ իմ խեղճ ճակատը, ի՜նչ է, կարիք չունի՞:
Ու ես դուրս եմ գնում՝
Ապաքինման հույսով:Անհոգորեն սուլող ինչ-որ ջահել քամի,
Ինչպես երևում է՝ դեռ չսիրահարված,
Իմ պատանի կյանքն է հիշել տալիս կարծես…Եվ սառցապատ մայթը, որ իսկական դեմքին
Ձնի փափկությունն է որպես դիմակ հագել,
Ինքն իրեն է մատնում՝
Ստում ամեն վայրկյան.
Ու ես սայթաքում եմ ՝
ետ ու առաջ,
դես-դեն…Ձյունն է անվերջ տեղում:
Կարծես ուռկան լինի,
Հսկայական մի ցանց՝
Նետված երկնից երկիր:
Ասես հսկա մի ձուկ այդ ուռկանում գերված,
Ուռկանն այդ քարշ տալով ու տանելով ինձ հետ՝
Ես լողում եմ առաջ,
Ո՞ւր -
չգիտե՜մ:Այս ձյուն-ձմեռվա մեջ՝
Ողջ իմ ներսն է տենդում,
Նոր դողէրոցքով է ասես հիվանդ հոգիս,
Ուստի զարմանալի ոչի՛նչ չկա,
Թե մտքերըս բոլոր զառանցանք են թվում…Ձյուն է գալիս: Անվե՛րջ:
Նա ե՞րբ դադար կառնի:
Ու ե՞րբ դադար կառնի և այս զրույցը մեր,
Որ նման է երկու խուլի խոսակցության…Բայց երբ վերըսկսենք մեր զրույցը կիսատ,
Որ կոչվում է կարծեմ բացատրություն,
Ինչ որ կոկված-սոկված խոսքերի տակ ծանոթ
Պիտի ջանամ ծածկել լռությունըս հսկա,
Որ դրանով, հանկարծ, քեզ չվիրավորեմ:Միշտ խորհելով նույնը՝ պիտի չասեմ նաև,
Որ ինձանից երբեք դու չե՜ս ազատվելու,
Ինչպես չես ազատվի ո՛չ թե միայն փեշից,
Այլ քո մաշկի՜ց նաև,
Որի վրա
Իմ մատներն են թողել իրենց դաջվածքը խոր,
Որ չպիտի ջնջվի մոռացումից անգամ…Պիտի չասեմ նաև,
Որ աչքերս էլ փակեմ՝
Իմ հայացքը կզգաս դու քո մեջքո՜վ նույնիսկ,
Անգամ հազարավո՜ր կիլոմետրի վրա:
Ու սայթաքես եթե կամ քայլերըդ խառնես՝
Զուր մի՛ կարծիր, թե դա դարուփոսից եղավ:Այդ իմ հայացքն է քեզ շփոթեցնում հեռվից…Էլեկտրական լարին միշտ կիպ ու հուպ
Իր եղանով անկոթ
տրոլեյբուսը
մերթ-մերթ
Շաղ է տալիս կայծի խրձեր խառն ու խռիվ,
Շաղ է տալիս այնպես,
Ասես անտես մի մարդ
Ինչ-որ բան է զոդում
Խավարի մեջ,
Օդում:Մեր սրտերն էլ չէ՞ որ զոդված էին իրար,
Զոդված էին՝
ասես աստծու հենց ի՛ր ձեռքով.
Ո՜չ մի սպի չկար զոդման տեղում:
Զոդված էին՝
ինչպես մոլեկուլն է զոդված,
Եվ ատոմը…Ու մենք – բաժանվո՞ւմ ենք:Հիմա անգիր գիտի ողջ աշխարհը.
Երբ անբաժանելին բաժանում են՝
Անջատվում է ահե՜ղ մի ջերմություն:
-Վկա՝ ատոմն ինքը:Իսկ մեր բաժանումից… ծնունդ կառնի
Մի այնպիսի՛ ահեղ սառնամանիք ու ցուրտ,
Որ չի կարող չազդել եղանակի՜ վրա:
-Վկան՝ բևեռները…Իրոք՝
սառնամանի՜ք,
Այնպիսի՛ ցուրտ իրոք,
Որ կարող է նույնիսկ ահաբեկել
Դեռ նոր սիրահարված այն զույգերին,
Որոնք հանդիպումի այլ տեղ չունեն,
Բացի փողոցներից ձմեռնաշունչ:Տեղ չունեինք մե՛նք էլ:Ու ցրտի մեջ ձմռան
Քայլում էինք՝
Ասես կոխկըրտելով
Ոչ միայն ձյուն-սառույց,
Այլև ժամ-ժամանակ:
Իսկ մեր շրթունքներից ու ռունգներից
Ընդհատ պոռթըկացող շնչառությունը տաք
Ասես ծուխը լիներ այն լուռ կրակոցի,
Որ «սոլյուտ» է կոչվում օտար բառով…Քայլում էինք՝
գուցե ցրտից սրթսըրթալով
Ու թերևըս ցրտից փոքր-ինչ և կուչ եկած,
Բայց… տաքանում էին մեզ նկատող մարդիկ…Սառնամանիքի մեջ անծայրածիր
Քայլում էինք այնպես, ինչպես հավանաբար
Երկրագնդի երկու սառած բևեռների
Հայտնագործողներն են քայլել մի օր…Եվ մենք ինչո՞վ չէինք հայտնագործող, ասա՛:
Ես քե՛զ էի գտել,
Գտել էիր դու ի՛նձ…Սենյակում բուն դրած հսկա սարդի նման՝
Համայն աշխարհով մեկ իր ոստայնն է փռում
Ռադիո-ընդունիչը:Երկու մատով
Ես սեղմում եմ նրա սապատները մեկ-մեկ,
Եվ որտեղի՜ց-որտե՜ղ, չանցած երկու վայրկյան,
«Ավե Մարիա»-ն է մսերիս մեջ խրում
Նոտաների փուշը…Չե՞ս նկատել արդյոք,
Որ հասնում է մի տեղ,
Սարսըռազդո՜ւ մի տեղ,
Երբ նվագող բոլոր գործիքները
Լոկ մի բան են ճչում.
-«Զարմանո՜ւմ եմ»:Զարմանում եմ ե՛ս էլ,
Միա՜յն զարմանում եմ:Զարմանում եմ, թե այդ ինչպե՞ս եղավ, ինչպե՞ս,
Որ կարճ պաչի փոխվեց մեր համբույրը երկար,
Եվ ժպիտըս փոխվեց քմծիծաղի……Խավարատյաց էին աչքերն իմ սև,
Մթահալած էին աչքերն իմ մութ.
Զույգ լուսարձակ էին կարծես նրանք:Զարմանում եմ, թե ո՞նց, ո՞նց պատահեց,
Որ բնակվեց այնտեղ մթին տրտմությունը՝
Ինչպես որ չղջիկը քարանձավում……Դու շատ հաճախ էիր իմ մազերը գովում,
Որովհետև ուրիշ գովելու բան չունեմ:
Եվ ինձ զգում էի զորե՛ղ զարմանալի:Զարմանում եմ, թե ո՞նց իմ մտքով իսկ չանցավ,
Որ կարող ես մի օր դու Դալիլա դառնալ
Եվ քո ձեռքով խուզել մազերը Սամսոնիդ……Իմ ձեռքերի գործը քեզ սիրելն էր որ կար՝
Փայել-փայփայելը,
Գրկել-գուրգուրելը:
Հիմա նրանք ի՞նչ են.
Խեղճ գործազո՜ւրկ:
Ու թե նրանց նույնիսկ նշանակեն նպաստ՝
Պիտի հրաժարվե՜ն:Չզարմանա՞մ……Ներսըս հացադուլ է հայտարարել հիմա,
Ու սիրադուլ՝ սիրտըս:
Եվ ոտներս են միայն, որ չեն հայտարարում
Իրենց գործադուլը.
փողոցներում նրանք
Կոշկատակ են մաշում:Չզարմանա՞մ…Ու մտքերս են գործում,
Նույն փորձանքն են փորձում.
-Սկըսելով քեզնից՝ վերադառնում են քեզ,
Այն ընտանի սովոր կենդանու պես,
Որ դուրս գալով տնից՝ տուն է գալիս վերջում,
Իսկ տունն արդեն չկա՜:Չզարմանա՞մ…Չզարմանա՞մ, ասա՛,
Ինչպե՞ս չզարմանամ,
Որ այսքանից հետո ես, մտովին,
Քո անունն եմ տալիս՝ շա՛տ ավելի հաճախ,
Քան վտանգված նավի ռադիո-հեռագրիչը
Իր ահաբեկ «SOS»-ը…Դու փորձում ես գտնել արդարացում.
«Սայթաքում են… ընկնում… բայց չէ՞ որ ես… »:Իսկ ես վերհիշում եմ քո երազը.
Իբըր թե ընկել ես ու ոտներըդ ջարդել,
Բայց… չես կարողանում քայլել ո՛չ թե ինքըդ,
Այլ ե՛ս, քո փոխարեն, ե՜ս չեմ կարողանում…Ե՛ս, որ երազների չեմ հավատում բնավ,
Հիմա ինչպե՞ս չասեմ,
Ասա՛, ինչպե՞ս չասեմ,
Որ այս երազը ճի՜շտ դուրս եկավ:Քո՛ ոտներն են ջարդվել,
Քայլել ե՛ս չեմ կարող…Դու մեղք բնա՜վ չունես,
Ես այդ գիտե՛մ, գիտե՜մ:
Եվ ուզում եմ ցավըս արդարացման փոխել,
Բայց և հասկանում եմ, որ դա շատ է նման
Մի աչքը շիլ մարդու այն ձգտումին,
Երբ նա նկարվում է միշտ կիսադարձ,
Կարծես պիտի աչքը շտկի նկարվելով…Եվ սևահեր-սևաչ կարոտ կնոջ նման,
Ինձ գիշերն է կանչում-հրավիրում՝
Տաք ժպիտով զառ-վառ իր լույսերի,
Իր գինդերով լամպե,
Ռեկլամ-հեռագրերով:
Եվ չգիտի խեղճը,
Եվ չգիտի, թե ես,
Ե՛ս, որ հայացքով իմ
Անցնող-դարձող կանանց
Մեխում էի մի պահ իրենց տեղում
Եվ տիրաբար անխոս հրամայում.
«Կանգնիր՝ քեզ աչքերով սիրե՜մ մի քիչ»,-
Ես դարձել եմ հիմա ինչ-որ էակ անսեռ…Ու ես դուրս չեմ գնում,
Ես իմ տանն եմ մնում,
Որտեղ մի այնպիսի՛ մթնոլորտ է հիմա,
Այնպիսի՛ գարշ մի օդ, որից հավանորեն
Կսատկեին և՛ ճանճ, և՛ փայտոջիլ…Իսկ աչքերիս առաջ, նույն սեղանին,
Հարցականի պես կեռ նույն լամպն է միշտ տնկված՝
Կոպիդ այնքա՜ն նման լուսամփոփով:
Ու մտքերս են հիմա իմ ուղեղը խածում՝
Իշամեղուների անտես պարսի նման…Ու բերանըս հիմա ասես դուռն է դառնում
Այն մութ քարանձավի, որտեղ ձմռան մուտին
Տարթն են կրակ տալիս հովիվները…Եվ իմ տառապանքը նորից նմանվում է
Մեր լեռնային կեռման կածաններին…Ա՜խ, այդ լեռնաշխարհը…Թե լինեի այնտեղ
Եվ այս կեսգիշերին ելնեի բակ՝
Այս արթըմնի ծանըր մղձավանջից
Դուրս հանելու բարի կամեցությամբ,
Ինձ կդիմավորեր մի ողջ հաչո՜ղ երկինք…Դու չպիտի՛ տեսնես այդ երկինքը երբեք,
Եվ չպիտի՛ զգաս, որ այդ լեռնաշխարհում
Երբ նայում ես վերև՝
Գիշերային երկնին,
Ասես զույգ ա՛չք չունես,
Այլ զույգ հեռադիտա՜կ…Թե լինեի այնտեղ
Ու դուրս գայի հիմա
Ձեղնածածկ ու կավե մեր տնակից,
«Քար-կշեռքը» պիտի աչքերիս դեմ ճոճվեր:Ինձ թվում էր, թե նա իր թաթերով
Լույս ու մութն է կշռում ազնըվորեն,
Որ հաշտեցնի երկու վիճող հարևանի՝
Գիշեր-ցերեկվանը:Իսկ հիմա նա
Հավանաբար պիտի իմ կորուստը կշռեր՝
Մի նժարին դրած քո արդարացումը…Գարնան քայլն եմ լսում.
Հասեհաս է արդեն:Իսկ դու հեռանում ես:
-Գնաս բարո՜վ:Գնա՛, սակայն հիշի՜ր.
Կան այգիներ,
Որոնց շուտով երբ դու այցի գնաս,
Ծանոթ ծառերը քեզ պիտի հարցնեն անշուշտ.
-Իսկ ո՞ւր է նա… ո՞նց թե…Դու մտածիր,
Թե ի՛նչ պիտի նրանց պատասխանես:Կա նստարան կանաչ:
Պիտի կանչի նա քեզ,
Եթե մինչև անգամ փոխես ճանապարհըդ,
Եվ իր կանաչ դեմքը թուխ բիբերիդ հառած՝
Պիտի հարցնի.
-Ո՞վ է այս օտարը կողքիդ…Լիճ կա զբոսայգում,
Կան նավակներ ափին:
Ամեն անգամ հենց որ թիերն անվարժ բանեն՝
Ջուրը պիտի հարցնի.
-Ո՞նց թե… առանց նրա՞…Ճոճ կա լճի ափին,
Հսկայակա՜ն մի ճոճ,
Որ պտույտ է գործում շուրջանակի
Եվ զույգեր է ճոճում՝
Նրա՛ համար կարծես,
Որ նոր ծնված սերը հասունանա:Ճոճն այդ,
Քեզ տեսնելով ուրիշի հետ՝
Իր պտույտով պիտի գծի մի մե՜ծ… զրո:Ես չեմ եղել Համլետ,
Չեմ էլ ուզում լինել.
«Լինել-չլինելը» մեզանից չէ կախված…Եթե պետք է, որ ես ո՛չ ինձ նման լինեմ,
Այլ անպատճառ ինչ-որ ուրիշ մեկի նման,
Ապա ես կուզեի, շա՜տ կուզեի
Լինել շեքըսպիրյան մի խեղկատակ,
Որ ասեի հենց այն,
Ինչ բոլորը գիտեն,
Բայց բարձրաձայն ասել չեն հանդըգնում…Սակայն ես դեռևս քեզ սիրում եմ այնքան,
Որ, է՜հ, դուրս եմ գալիս իմ երազած դերից
Եվ կաշխատեմ հագնել Առլեկինի դիմակ.-Սուտ սե՜ր պիտի խաղամ, անհա՛յտ Կոլոմբինա…Արդյոք չէի՞ր ուզի գեթ մի պատառ լեգենդ:Աստված, երբ Մովսեսին գերապատվեց՝
Բոլորի մեջ նրան նախընտրելով,
Եվ պատվիրեց իր ձայնը հասցընել
Մեղքերի մեջ թաղված ժողովրդին,-
Աստված, որ աստված էր՝
Չէր նկատել մի բան.
Իր Մովսեսն էր թլվա՛տ, կակա՛զ, ծանրալեզո՜ւ:Աստծու համար ի՜նչ կա.
Ամենազոր է նա:
Եվ թույլ տվեց աստված, որ իր զրույցներին
Ներկա լինի նաև Ահարոնը,
Որ, իհարկե, ուներ ճարտար լեզու:Մովսեսի պես թլվա՜տ,
Մովսեսի պես կակա՛զ՝
Ես որտեղի՞ց գտնեմ մի Ահարոն,
Որ քեզ սիրող սրտիս պատվիրաններն ամեն
Ականջիդ մեջ թողնի՝
Հեռանալուցս առաջ:Սակայն ինչի՜դ են պետք պատվիրաններն իմ սուտ.
Չէ՞ որ ամեն նոր սեր իր նոր օրենքն ունի,
Ուրեմն ունի նաև արդարացումն իր նոր…Ու ես պիտի մեռնեմ որոշակի մահով.
-Մի օր ես խեղդամա՜հ պիտի լինեմ,
Սակայն ո՛չ թե ջրում,
թեպետ մինչև այսօր
Չեմ սովորել գոնե կյանքում փո՜քր-ինչ լողալ:
Ապրած-զգացածըս ասել չզորելո՜ւց
Ես կխեղդվեմ մի օր՝
ինչպես մահանում են
Կոկորդի մեջ խցված սուր ոսկորից…Բոլոր փողոցներում՝
քամիների ժողով,
Իսկ խաչմերուկներում՝
խորհրդակցություն բքի.
-Ի՞նչ են քննում արդյոք,
Ի՞նչ կորոշեն:
Իսկ ես…
արդեն խորհել
ու մտածել եմ ես,
Ինչ որ ծածուկ էր դեռ՝
Արդեն բացել եմ ես,
Եվ մեկընդմիշտ՝ ցավով՝ արդ հասկացել եմ ես,
Որ դու գիշերային իմ սարսափն ես անանց.
-Թույլ տուր մի քիչ քնե՜մ…
Եվ այն ափն ես հեռու,
Որ ընկած է անծիր օվկիանոսից անդին.
-Եթե այստեղ՝ գիշեր,
Այնտեղ ցերեկ է վառ…Այս առաձիգ կյանքի ցատկան լարի վրա
Թե ես՝ լարախաղաց,
Դու այն ձողն ես փրկիչ,
Առանց որի վաղուց փշրել էի գանգըս…Դու՝
վրիպա՜կ իմ սեր,
Եվ այնպիսի՛,
Որին շտկում չկա,
Ու դրանից
Աղճատվում է կյանքի իմա՜ստը ողջ…Եվ ինձ ի՞նչ է մնում, որ ի՞նչ անեմ:Թե իմ տառապանքից ես արձաններ շինեմ՝
Դու կարող ես իսկույն մի կռատուն դառնալ,
Ուր կարող է անթիվ տոտեմների
Մի ո՜ղջ կենդանական աշխարհ լինել.
Բացի շնի՛ց գուցե,
Որ տոտեմն էր կարծեմ հավատարիմ սիրո…Սակայն կուռք են կերտում լոկ հավատի՛ց դրդված
Եվ հավատի՜ համար,
Ինչ ես չունեմ հիմա,
Ու թե տառապում եմ՝
Ա՛յդ պատճառով…Ու ես տառապանքից խաղալիք եմ շինում,
Որ… ինձ նման տարեց մանուկներին խաբեմ…Եվ իջնում է ահա մի գոգավոր գիշեր,
Ասես հսկայական մի կափարիչ մրոտ:
Եվ զգում եմ հիմա իմ սեփական կաշվին,
Որ – հակառակ խելոք օրացույցի պնդման -
Գիշերներն են աճում ցերեկների հաշվին…Դրսում վրնջում է սանձակոտոր քամին՝
Իր զամբիկից զրկված հովատակի նման:
Եվ իմ կուրծքն է իջնում ու բարձրանում շուտ-շուտ՝
Անխղճորեն քշված ձիու կողերի պես…Մե՜կ էլ անակնկա՛լ,
ռադիո-ալիքներով,
Առանց դուռ բախելու՝
օգնության է գալիս
Բախը բարությամբ իր աստվածային:
Անշունչ երգեհոնը տառապյալ է դառնում.
Ընկնում-վերականգնում՝
ավաղանքի ծխով
Ճշմարտում է սերը զուգակշիռ ցավին
Եվ անձնադատ խոսքով պատժապարտում իրեն:Ու ես վերանում եմ,
Այս աշխարհից պոկվում,
Ու ես կորցընում եմ զգացումը կշռի:
Բայց… հիշում եմ հանկարծ,
Որ այսպես էր լինում,
Երբ գլուխըս հանգչում քո ծնկներին
Ու ճակատս էր շոյվում քո ափերով տաքուկ:Վերացումի այդ կարճ-երկար վայրկյաններին
Ես հավատում էի մարդկայնորեն,
Որ կարո՛ղ են լինել և իսկապե՛ս որ կան
Ուրիշ մոլորակներ և աշխարհներ ուրիշ,
Որտեղ չկա կշիռ ու ծանրություն……Հիմա կշռում եմ ես երեք հազար չորս փութ,
Եվ չի կարողանում հողն ինձ կրել.
-Նրա կեղևի մեջ իմ ոտներն են խրվում՝
Սեր ու կորուստ չափող կարկինի պես…Բքի հարվածներից ծառերն ահա
Խեղճ-խեղճ կկոցում են աչքերն իրենց:
Ե՞ս եմ արդյոք լալիս,
Թե այդ՝ ձյունն է հալչում
Տառապանքից ջերմած դեմքիս վրա…Իմ տղամարդ տեղով լաց եմ ուզում լինել:
Ի՞նչ կա ամաչելու.
Հապա ինչպե՞ս,
Բա ո՞նց…
Չէ՞ որ հիմա ես մի թանկ մեռել եմ թաղում,
Այն էլ՝ ո՜ղջ ու առո՜ղջ,
Ապրո՛ղ ու կենդանի՜…Գիտե՞ս, թե ինչպե՞ս են մեռելատեր մարդուն
Մխիթարում մերոնք՝
Լեռնաշխարհի մարդիկ.
«Աստված ձեռիցդ առավ,
Թող սրտի՛ցդ էլ առնի»:Քեզ իմ ձեռքից առա՜ն.
Մեռելատեր եմ ես:
Իսկ ե՞րբ պիտի գնաս և իմ սրտի՜ց, սրտի՜ց…Իսկ թե ի՜նչ է լինում իմ սրտի՛ հետ, գիտե՞ս:
Հարմար բառը գտնել այնքան հեշտ հիմա,
Ինչքան որ աստըծուն բակում հանդիպելը:Եվ այստեղ է, ահա, որ չես կարող
Չնախանձել,
թե կան այլ լեզուներ,
Որ և՛ բաժանումը , և՛ պայթումը սրտի
Նո՛ւյն բառով եմ կոչում,
Նույն մե՛կ բառով…Եվ ուզում եմ ասել քեզ երկու խոսք:
Ու խցիկն եմ մտնում հեռախոսի:
Բայց հիշում եմ հանկարծ, որ ամիսներ առաջ,
Երբ ես խոսում էի հեռախոսով քեզ հետ՝
Սառած լսափողը շիկանում էր ձեռքիս
Քո կարոտի խոսքից ու շշուկից սիրո:Ինչպես ոսկորի մեջ ծուծն է մնում՝
Լսափողի մեջ էլ մնում էր քո ձայնից
Ինչ-որ ալիք մի տաք,
Ու ես -
Գազանի պես -
Պատրաստ էի ջարդել,
Միայն թե դուրս հանեմ…Հիմա, հավանաբար, լսափողով այդ նույն,
Ինչպես մութ անցուղով,
Պիտի մի ցուրտ սողա,
Մի միջանցիկ կեղծիք…
Ու ես
Անմիջապես
Ձեռքըս ետ եմ քաշում լսափողից՝
Ա՛յն գազանի նման, որ սխալմամբ
Թաթն է հանկարծ դնում ոզնու վրա:Ասեղներ են հոսում ամեն ջրհորդանից:
Ասեղների հոսք է և իմ ներսում…Մեծքթանի մի ամպ առաջ մեկնած դնչով
Հոտոտում է հեռվից մի երկնաքեր շինվածք,
Որ երևի նրան ուրույն կին է թվում՝
Սլացի՜կ ու ճերմա՜կ,
Հնարավո՛ր սիրով…Ես իմ տառապանքից տոկունություն հյուսում
Եվ ձգտում եմ կախվել կանանց թարթիչներից.
-Գոնե չլինեի՜ն այսքան ներկված-սարքված…Եվ կտրելով իսկույն՝
հրթիռի պես
Հայացքս եմ վեր նետում
Ու նկատում,
Որ մեկ ուրիշ սև ամպ, իտալիաձև՛
Իր կոշիկն է կախել ուղիղ գլխիս.
-Ո՜ւր էր թե հարվածեր՝
Խելքի գայի…Ա՜խ, թե խելքի գայի
Ու չզգայի,
Որ քո մաշկով էին իմ մատները սնվում,
Մինչդեռ հիմա, երբ ես քեզ եմ դիպչում հանկարծ՝
Ընկրկում եմ իսկույն բնազդական վախով,
Ասես հանկարծ դիպա էլեկտրական լարի.
-Իմ մատները քեզնից օտար հոտ են առնում…Եվ համբուրում էի ես այն տեղերը քո,
Որ տարիներ հետո խորշոմներ են տալիս.
-Այդ խորշոմներն արդեն ե՛ս չպիտի տեսնեմ…Օր ու գիշերները հաշվված ժամերն իրենց
Ծախսում են միշտ՝ տնտես մի տանտիրոջ նման:
Սակայն կույրի վե՞ջն է, թե թանկ արժե մոմը:Մենք՝ կուրացած սիրուց
Ու կուրացած բախտից,
Ցերեկ էինք վառում գիշերվա մեջ
Եվ գիշերվա հաշվին ձգում ցերեկները…
-Ո՞վ կարող է ասել, թե այդ ե՞րբ է հասնում
Իր չհաշվված սիրո օրահավասարը…Սիրում էի ես քեզ «Իմ խնդություն» կոչել:
Եվ դա սիրուն բա՛ռ չէր,
Եվ կամ սո՛ւտ չէր սիրուն…Հիմա…
Նույնիսկ լեզուն, կենդանու պես,
Իր բնազդը ունի:
Ու երբ բնազդաբար
Նորից կոչում եմ քեզ «Իմ խնդություն»,
Բերանիս մեջ լեզուս դաղդըղվում է այնպես,
Ինչպես, հավանաբար, այն ձագուկի լեզուն,
Որ եղինջ է կրծում՝ խոտ կարծելով…Քեզ ի՞նչ կոչեմ հիմա.
«Իմ տառապա՞նք»,
«Իմ ցա՞վ»:
Ի՞նչ, ի՞նչ ասեմ հիմա…Լավ է՝ ոչի՜նչ չասեմ
Եվ ինքնակամ թույլ տամ, որ իմ միտքը գործի
Շախմատային ծանոթ ձիուկի պես՝
Թռչկոտելով թեքվի ամեն կողմի վրա,
Որտեղ եղել ենք մենք ու չենք լինի…Շորորում է նորից հնատարազ մի օր:
Իսկ ես քո նոր շորերն էլ չպիտի՜ տեսնեմ…
Սակայն աչքերն ունեն հեռուստացույցն իրենց.
Ու կտեսնեմ ես քեզ նաև հեռվից-հեռու:
Քեզ կտեսնեմ հենց այն ծաղկանկար շորով,
Որի զանգակաձև քղանցքներից
Վարպետորդի քամին կարուսել էր սարքում,
Մի կարուսել, որ միշտ փչանում էր շուտ-շուտ,
Բայց և վերասարքվում արագորեն…Եվ ձեռքերն էլ ունեն հիշողությունն իրենց…Ու հիշում են իմոնք
Եվ կհիշեն անվերջ
Իրենց նվաղումը՝
Մազերիդ մեջ,
Ուշաթափումն իրենց՝
Կրծքիդ վրա,
Եվ արթնացումն իրենց՝
Տաք կողերիդ…Եվ ոտքերն էլ ունեն բնազդն իրենց.
Ինձ այնտեղ են տանում, որ «մերն» էինք կոչում,
Ինձ տանում են այնտեղ՝
Կամքըս չհարցնելով:Ահա փողո՛ցը մեր.
Կուլ եմ տալիս աղմուկ:
Ահա նրբա՛նցքը մեր.
Ներծծում եմ խավար,
Եվ իմ կնճիռներում ցավն է կապտին տալիս…Ահա ծառուղի՛ն մեր…Եվ հյուսիսում այս պաղ
Գարնան վերահասից ծառերն են լաց լինում՝
Արևադարձային մե՜ծ-մե՜ծ կաթիլներով…
Ահա կանգա՛ռը մեր…
Ներշնչում եմ հառաչ,
Արտաշնչում մեռյալ մի լռություն,
Եվ լալիս է հոգիս՝
քարանձավի նման -
Ինչ-որ անմարդկայի՛ն արցունքներով…Ահա մեր անտա՛ռը…Եվ իմ ականջներում
Անվերջ զրընգում է արյունըս տաք,
Այնպե՛ս խենթացընող և միալա՜ր այնպես,
Ինչպես մժղուկների պարսի բզզոցը խուլ՝
Ամռան անտառի մեջ,
Շոգ կեսօրին…Ահա երկի՛նքը մեր գիշերայի՜ն…Հոլանդական պանրի գլխի նման դեղնած
Մի լուսին է հիմա ինձ խեթ ու մեթ նայում՝
Գուցե ակնարկելով հացադուլըս անկամ…Սևամռութ մի ամպ, իմ աչքերի առաջ,
Ասես վերքիս վրա աղ ածելով,
Լուսնի ճաղն է կրծում՝
արծաթ հյութով նրան
Իր սև բեղ-մորուքը թունդ օծելով…Ահա երկի՛րը մեր…Եվ մեր Երկրի նման՝
Իմ կլորված սիրտն էլ իր բևեռներն ունի,
Քո «այո»-ն ու քո «չէ»-ն՝
Երկուսն էլ սա՛ռն ու պա՜ղ…Է՜հ, հանդերձյալ կյանքի չի հավատում հիմա
Հռոմի պա՛պը նույնիսկ, էլ ուր մնաց թե ես:Բայց իսկապես սերը իր հանդերձյալն ունի՝
Ուրիշ – անդըրսերյան – երկրորդ մի կյանք,
Որ կոչվում է կարծեմ հիշողություն,
Եվ չի գնում փութանց,
Ինչպես առաջինը,
Այլ տևում է այնքան,
Որքան ինքը կյանքը:Այդ կյանքով է ապրում իմ սերն արդեն՝
Նորի՛ց նորոգելով,
Ապրեցնելո՛վ
Այն ամենը, որ կա՛ր և չի՜ լինի…Ու խլացած արդեն տառապանքի ցավից՝
Քեզ եմ դարձյալ լսում,
Լսում քո խոսքերը,
Որ խառնըվում էին սիրով հունցած կյանքիս,
Ինչպես աղմըկարար այս քաղաքն է խառնում
Թռչունների ծիլ-վիլն իր ծխացող շնչին՝
Քաղցըր թթխմորի՛,
Անուշ մակարդի՜ պես…Ինձ փողոց եմ նետում,
Գցում բուքի բերան,
Իսկ դու բուքի միջից իմ առաջ ես ելնում
Թեթև – ծաղկուն շորով գարնանային
Ու ճշմարտում սերըդ մի ժպիտով,
Որից ամեն կասկած խուսափում է այնպես,
Ինչպես խույս է տալիս դևը խաչից…Այն, ինչ անվանում են վիրավորանք,
Անհնար է դառնում երկար պահել.
Մեկ էլ տեսար՝ հոտեց-գարշահոտեց մեջըդ:
Եվ այստեղ է ահա, որ մի հարբած արցունք,
Երկա՜ր ու տանջալի՜ց տատանվելուց հետո,
Տապալվում է ներքև՝
Հասկացնելով,
Թե կարոտը մարդ չէ, որ բռնես ու մորթես,
Եվ անզոր է այստեղ այն դահիճը նույնիսկ,
Որին անվանում են վիրավորանք…Աչքերիս եմ սաստում՝ պինդ փակելով:
Սակայն կոպերիս տակ քո աչքերն են բացվում.
Ինձ հարազա՜տ այնքան սև աչքերըդ,
Որ երբ ինքնամոռաց նայում էին երկինք՝
Ճերմակ ամպերն էին նրանց խորքում լողում,
Հեռանալուց առաջ մի պահ կաշկանդվելով
Քո կեռ թարթիչների վանդակի մեջ թավուտ:Ա՜խ, այդ աչքերը քո
Ու քո թարթիչները…Սերն ինձ համար կյանքում այն կնիքն է եղել,
Որ միշտ դրոշմում են ոսկու վրա:
Եթե կյանքըս զուրկ է այդ կնիքից սիրո՝
Եվ սեփակա՛ն աչքիս կեղծ է թվում ոսկիս:Հիմա… որտե՞ղ ծախսեմ
Եվ ո՞ւմ ծախեմ ոսկիս,
Ինչպե՞ս հավատացնեմ, թե կեղծվա՜ծ չէ, ինչպե՞ս,
Եթե ինքս արդեն չեմ հավատում դրան,
Եթե ինքըս գիտեմ, որ նա պիտի
Այս քեզազուրկ օդից ժանգապատի…Ու բռնում եմ հանկարծ ինձ հանցանքի վայրում…Քո խակակութ սիրուց ատամնառու սրտով,
Ստուգապես խաբված և մահառիթ խոցված՝
Ես հպարտությանըս բարձր թոշակ տալիս,
Որով բողոքարկու նրա շուրթն եմ փակում
Եվ… նորոգում սերըս այն ներումով,
Որ մտովին է լոկ, ուրեմն՝ անցողակի…Թանաքի պես թանձըր ցավս է տարրալուծվում՝
Տալով կապո՛ւյտ մի ջինջ
Եվ ջո՛ւր վճիտ…Ինձ խաբելով ինքըս՝
Ինձ չեմ հաշվում խաբված.
Ինքըս ինձնից գաղտնի՝
Քեզ եմ դարձյալ սիրում…
Եվ այսքանից հետո՝
Այս ցավերի
Եվ այս տանջանքի մեջ քեզ սիրելը
Այնքա՛ն արտառոց է,
Տարօրինա՛կ այնքան,
Որքան արտառոց է, որ ծովերի
Աղի ջրերի մեջ ողջ ժամանակ ապրող
Ձկներն այնուհանդերձ անալի են…Շենքերն ահա նորից հարբուխով են հիվանդ.
-Սկըսվում է արդեն ձնհալն էլի:Ցուրտ է, սակայն արդեն պաշտոնակա՛ն մի ցուրտ,
Եվ ուր որ է պիտի գործն ավարտի – գնա:Եվ ուր որ է կգա ինքը գարունն արդեն,
Ու պատանու նման հողը կապրի արբունք.
Կանաչ բեղեր կաճեն նրա շրթունքներին,
Եվ կմազակալի անմազ դեմքը նրա:Կվարարեն շուտով վտակ – գետակ – գետեր:
Չվարարե՞ն, բա ո՞նց…Թե ամեն ինչ լռի՝
Մինչև անգամ հեռվից
դու կարող ես լսել
Արյան գոչգոչումը և իմ երակներո՜ւմ.
Ընդերկրյա՛ գետեր՝
Վարարել են, բա ո՞նց…Կվարարեն շուտով վտակ – գետակ – գետեր,
Եվ ջրերը ելման կստանան գույն յոդի:
Ո՛չ, ջրերը ելման յո՜դ կդառնան իրենք,
Որ վերքերը բուժեն խեղճ ափերի,
Իրե՛նց իսկ հասցըրած վերքերը խոր,
Որոնք, միևնո՜ւյնն է, չե՛ն բուժվելու,
Ինչպես վերքերն իմ այն,
Որ դու տվիր…Իսկ դու գիտե՞ս արդյոք,
Թե մարդկային լեզվի
Ո՛ր բառով է կոչվում այս վիճակը՝ իմը,
Որին ո՜չ մի մակդիր չի սոսընձվում բնավ:Իսկ ես գիտե՛մ արդեն.
-Ճգնաժա՜մ է կոչվում:Ճգնաժամն էլ այն է, որ անցնում է վաղ – ուշ,
Թե չէ պիտի որ նա ուրի՛շ բառով կոչվեր:
Եվ սա ճիշտ է նույնքան,
Եվ անխուսափ նույնքան,
Որքան որ մազերի ճերմակումը:Իսկ իմ մազերն իրոք սկսել են փոխվել:
Ե՛վըս մի քիչ ճերմակ՝
Ու կազատվեմ քեզնից.
Էլ չե՜մ քայլի այնպես,
Ասես մարդ չեմ ապրող,
Այլ կախարան քայլող, որից կախ են տվել
Մի վերարկու մաշված և մի ծանոթ գլխարկ…Էլ չե՜մ շնչի արդեն խռխռալով այնպես,
Ինչպես բութ սղոցը՝ թաց գերանում…Մաքսանենգի նման ինձ վտանգի մատնած,
Չունենալով նրա ճարպըկությունը գեթ,
Էլ ես՝ կոխկրտելով՝ չեմ անցնի և դառնա
Հպարտության հսկած այն սահմանից,
Որի հին անունը ինքնասիրություն է…Տառապանքի տապից աչքերս էլ չե՜ն քրտնի,
Եվ չի՛ կաղա ժպիտն իմ շուրթերի վրա՝
Դեմքըս վերածելով ծուռ հայելու…Էլ չե՜մ գերադասի ես խավարը լույսից,
Ինչպես անում է դա նախապապը մեր այն,
Որին պատվում ենք մենք «անձրևաորդ» բառով…Եվ ինձ չսիրելուդ, ինձնից հեռանալուդ
Հանկարծահաս գյուտին ես կնայեմ այնժամ,
Ինչպես որ նայում ենք արդ վառոդի գյուտին.
-Ահավոր էր՝ երեկ,
Սովորական՝ այսօր……Ով որ ուսանել է սիրո դպրոցներում՝
Դաս է առնում նաև պըրոֆեսոր սարդից:
Ուստի ես էլ գիտեմ, որ երբ – սարդի նման -
Մի մահաբաղձ պահի կախ են տալիս իրենց՝
Իրենց ավշե հյութից իրենց հյուսած թոկով,
Ապա… չե՜ն խեղդվում, չէ՛:
-Անվնա՜ս են մնում…Հեռանալուց առաջ ձմեռն ահավասիկ
Թաց կոկորդն է մաքրում մի անհարմար հազով՝
Իբրև ճարահատյալ իր մեկնումի նշան:Մեկնելու եմ ե՛ս էլ…Ու ես ճիչս եմ խզում իմ կիսաբաց բերնում՝
Կիպ շարժումով ձեռքիս,
Հպա՜րտ ձեռքիս:Մեկնելու եմ ե՛ս էլ…Թե լինեին մտքեր ձայնագրող նիշեր՝
Կդառնայի գուցե նո՛ր Բեթհովեն.
Ե՛վ խլացած արդեն՝
Բիրտ աղմուկից ցավի,
Բայց և լեցուն սիրո նվագներո՜վ:Մեկնելու եմ ե՛ս էլ…Վաղը կայարանում ես շունչ կառնեմ ազատ՝
Գործող հրաբուխի ինձ հարազատ վայրում.
-Շոգեքարշերն իրենց խառնարանից նեղլիկ
Ծուխ կփնչան երկինք՝
Հուր ժայթքելու պատրաստ:Իսկ իմ ծուխը երբեք դու չե՜ս տեսնի…
Ու կմեկնեմ հեռու,
Ու կմեկնեմ անդարձ,
Ու կնստեմ մարդկանց սրտերին մոտ,
Որ տաքանամ մի քիչ նրանց բարությունից,
Եվ տաքանան մի քիչ նրանք իմ բարկ սիրուց…Նորահաստա՜տ մի սեր և նորաքա՜նդ մի սեր,-
Սա մի պատմություն է, որ չի հնանալու,
Ինչպես երբևիցե չեն հնանա
Մահն ու ծնունդը նոր,
Լացը երեխայի
Ու ծերացած աչքի արցունքոտվելն անլաց.
Ինչպես երբևիցե չեն հնանա
Բախի զրույցները արարչի հետ,
Կասկածն Օթելլոյի՝
Իմ հորեղբոր որդու,
Եվ իմ Սոկրատ պապի վարքը ծանոթ…Դերը չսիրվածի կամ մերժվածի
Ես՝ կարող եմ խաղալ նո՛ւյն հեշտությամբ,
Ինչ հեշտությամբ կյանքում պիտի դառնա
Համ չզգացող մարդը՝ լավ գինեգործ,
Գույն չջոկեղ մարդը՝ լավ ծաղկագետ:Մերժված ես չե՛մ եղել
Ու չե՜մ լինի – երբե՛ք:
Եվ ինձ չսիրելը – անհնար է նույնքա՛ն…
Ես լոկ նահանջում եմ,
Որ սկըսվեմ նորի՜ց…Երբ հաղթում է խոսքը՝ մեղեդին է մեռնում:
Ես կլռեմ հիմա, որ մեղեդին հնչի.
-Կնահանջեմ,
Սակայն կնահանջեմ… երգո՜վ:-Ե՛ս եմ ստեղծել քեզ
Եվ ստեղծել՝ սիրո՜վ:
Եվ դու պիտի ապրես սիրո՛վ միայն,-
Լոկ այս երգն է թառած իմ նահանջող բերնին…-Մի ընդ-օրի-նա-կի՜ր,
Օ-ր-ի-ն-ա՜կ տուր սիրո,-
Ես այսպես եմ երգում նահանջելիս…-Օրհնյալ եղիր այնպես, ինչպես կայիր՝
Թեկուզ ինձնից հեռո՜ւ,
Ո՛չ ինձ համար…-Հավետ օրհնյալ լինի քո անունը,
Որ հնչում է մերթ «Կին» ու մերթ էլ «Սեր»…-Հավետ օրհնյալ լինի քո ժպիտը՝
Հայտարարը սիրո և խնդության…-Հավետ օհնյալ լինեն քո կողերը,
Որոնք կյանք են ծնում տաք հպվելուց,
Ինչպես որ շփվելուց ծնվում է հուր…-Հավետ օրհնյալ լինի նաև հեռացումըդ,
Որ իբրև նոր գալուստ կարձագանքի հեռվում…-Օրհնյալ լինի նաև տված տառապանքըդ,
Որից ոչ թե մեռնում, այլ ծնվում են կրկին…-Օրհնյալ լինի նաև իմ մեկնումը,
Իմ այս նահանջումը,
Որ նահանջ է… երգով:ՊԱՐՈՒՅՐ ՍԵՎԱԿ
II.1961թ.
Մոսկվա
